Ergashev Xu

Ergashev Xusniddin Baxriddinovich [phone]-dars. Kimyoning asosiy tushunchalari
Kimyo fani-moddalarning tuzilishi,tarkibi va xossalarini ,ularni bir turdan boshqa turga aylanish sababi va qonuniyatlarini o`rganadigan tabiiy fandir.

Fan predmeti – modda.

Borliq→Jism→modda→molekula→atom

Demokrit-atom(yunoncha-“bo`linmas”)so`zini fanga kiritgan.

1813-yilda Berselius kimyoviy element belgisini fanga kiritdi.Unga ko`ra elementning lotincha nomi bosh harfi yoki undan keyingi harf bilan qo`shib belgilanadi.


Oxygenium-O Ftor-F Ferrum-Fe

Atom – musbat zaryadlangan yadro va uning atrofida harakatlanuvchi elektronlardan tashkil topgan elektroneytral zarracha.


1
Proton ₊₁𝑝


0

1
Atom neytron _𝑜𝑛 elementar zarracha Elektron ₋₁𝑒
Yadro tarkibida proton va neytron bo`ladi. Ular nuklonlar deb yuritiladi.Elektron nuklon emas.

Proton musbat zaryadlangan nuklon, neytron esa zaryadsiz nuklon.

Atom massani proton va neytron tashkil qiladi: Ar=p+n

tartib raqami=yadro zaryadi=protonlar soni=elektronlar soni

Demak, atom massa, proton va elektronni davriy sistemadan topsak bo`lar ekan.

Neytronlarni topish uchun atom massasidan protonlar sonini ayiramiz: n=Ar-p

Masala: Fosfor, Alyuminiy, Oltingugurtning tarkibidagi p,e,n lar yig`indisi ortib borish tartibida joylashtiring.


Fosfor: p=15 e=15 n=31-15=16 p+e+n=15+15+16=46

Alyuminiy: p=13 e=13

Oltingugurt: p=16 e=16
n=27-13=14

n=32-16=16
p+e+n=13+13+14=40

p+e+n=16+16+16=48

Al(40)<P(46)<S(48)

Atom va ion farqi:

Ion – zaryadli zarracha

Ionda proton va elektron soni teng bo`lmaydi.


Izotop-yadro zaryadi bir xil massasi har xil bo`lgan atomlar

Izobar-yadro zaryadi har xil , massasi bir xil bo`lgan atomlar

Izoton-neytronlar soni bir xil bo`lgan atomlar

Izoelektron – elektronlar soni bir xil bo`lgan har qanday zarrachalar.


Kimyoviy element-bu yadrosi musbat zaryadi bir xil bo`lgan atomlarning muayyan turi. Atomlar soni elementlarning sonidan har doim ko`p bo`ladi.

Telegram: @ICC_KIMYO

Ergashev Xusniddin Baxriddinovich [phone] Atomlarning absolut(haqiqiy) va nisbiy atom massalari
Atomlarning absolut massasi – atomning haqiqiy massasi bo`lib, 1 ta atomni massasiga aytiladi. Birligi gr yoki kg da bo`ladi.


Ayrim elementlarni absolut massalari:

H=1,67*10^-24 gr

O=2,66*10^-23 gr

C=1,993*10^-23 gr

Bu sonlardan foydalanish noqulay bo`lgan.

Nisbiy atom massa

Nisbiy atom massani topish uchun nisbiy birlik kerak bo`lgan . Nisbiy birlik sifatida massa atom birligi(uglerod birligi) qabul qilindi.


6
Massa atom birligi - ¹²𝐶 atomining 1/12 qismi qabul qilingan.

m.a.b=^1,993∗10−23^𝑔𝑟=1,66*10^-24gr Demak, 1m.a.b=1,66*10^-24 gr

Hozirda m.a.b “u” harfiga almashingan

Kislorodning nisbiy atom massasi 2,66*10^-23 gr bo`lsa uning nisbiy atom massasini toping?