Energetika fakulteti

METROLOGIYA STANDARTLASHTIRISH VA MAHSULOT SIFATI MENEJMENTI

kafedrasi



FAN: O’LCHASH USULLARI VA VOSITALARI

(Issiqlik texnikasida o’lchashlar qismi)



Ma’ruzachi: Obidov Jamshidbek G’ayratjon o’g’li

FARG’ONA POLITEXNIKA

INSTITUTI

ENERGETIKA FAKULTETI

 3 - AMALIY MASHG’ULOT

MAVZU: TEMPERATURA O‘LCHASH ASBOBLARINING AMALIYOTDA QO’LLANILISHI VA METROLOGIK TA’MINOTI

REJA:

Amaliy mashg’ulotni bajarish tartibi: Temperatura o‘lchash asboblarining farqlanishi va qaysi o’lchash turidan foydalanganda aniqlik klassiga yaqin bo’lishini aniqlash. Tegishli xulosalarni qayd etish.

• Temperaturani turli usullarda o‘lchash mumkin. Har bir usul o‘z xususiyatlariga ega. Temperaturani o‘lchashda issiqlik o‘zgartkichi va o‘lchanayotgan muhit o‘rtasida o‘zaro ta’sirni e’tiborga olish zarur.
• Kontaktli issiqlik o‘zgartkichi temperatura o‘lchanayotgan muxit bilan bevosita kontaktda bo‘ladi. Ko‘pincha kontaktli o‘zgartkichning xususiy temperaturasi statik rejimda xam o‘lchanayotgan muhit temperaturasidan farq qiladi.

• Suyuqlikli va manometrik kengayish termometrlarining ko‘rsatkich­lari faqatgina o‘lchanayotgan muhit bilan bevosita kontaktda bo‘lgan ishchi moddaning temperaturasini emas, balki atrof-muhit bilan issiqlik almashuvida joylashgan ishchi moddaning kontaktda bo‘lmagan qismi orqali ham aniqlanadi.
• Misli issiqlik o‘zgartkichlari uchun –50 do +200 C oralig‘idagi temperaturada bu bog‘lanish quyidagicha ifodalanadi:
• Rt=R0(1+ αt),
• bu yerda α = 4,28 10-3 K-1.
• Platinali issiqlik o‘zgartkichlar uchun bu bog‘lanish yetarlicha murakkab va turli oraliqlarda turlicha ifodalanadi.

Ikkala termoelektrik termometrlardagi termo-EYuK bir xil bo‘ladi. Termoelektrik termometrlar nazariyasining asosiy holatiga asosan, agar o‘tkazgichlar birikkan joyidagi temperatura bir xil bo‘lsa, termometr zanjiriga uchinchi o‘tkazgich ulanganda termo-EYuK o‘zgarmaydi.

NAZORAT SAVOLLARI:

• Temperatura o‘lchash asboblarining xatolik­lari qanday aniqlanadi?
• Tasodifiy xatolik deb nimaga aytiladi?
• Temperaturani o’lchashda qanday usullar mavjud?