Dunyoda eng keng tarqalgan

---

Xristianlik
Xristianlik
— dunyoda eng keng tarqalgan 
diniy
eʼtiqod. 
Yevropa
, 
Amerika
mamlakatlarida,
Avstraliyada
, faol missionerlik xarakati natijasida 
Afrika
, 
Yaqin Sharqda
va 
Uzoq Sharqning
bir
necha mintaqalarda keng yoyilgan. Jahonda bu dinga taxminan 2.5 milliard kishi eʼtiqod qiladi.
[1]
Xristianlikning asosiy gʻoyasi xudo odam — Iisus Xristos (
Iso Masih
; Iso) haqidagi rivoyatlar bilan
bogʻliq. Xristianlik taʼlimotiga koʻra, Xudo yagona, lekin u 
muqaddas uchlikda
namoyon boʻladi,
deb oʻylashadi. Iso kelajakda tiriklar va oʻliklar ustidan hukm chiqarish uchun oxirat kuni yerga
qaytib keladi, deb uqtiriladi. Uning oʻgitlariga, vasiyatlariga amal qilganlar, hayot
mashaqqatlariga u kabi bardosh berganlargina narigi dunyoda ajr (mukofot) ga erishadilar.
Xristianlikning aqidalari, eʼtiqod talablari, huquqiy va axloqiy normalari, cheklash va taqiqlari
Bibliya va boshqa muqaddas kitoblarda oʻz ifodasini topgan. Xristianlik 1-asrning 2-yarmida 
Rim
imperiyasining
 sharqiy qismida yashovchi yahudiylar oʻrtasida paydo boʻlgan. Ilk Xristian dastlab
fetishizmdan ajralib chiqqan. Sharq dinlariga xos ayrim tasavvurlar ham unda oʻz ifodasini
topgan. Xristian jamoalarining ijtimoiy tarkibi vaqt utishi bilan ruhoniylar va oddiy jamoa aʼzolariga
boʻlingan. Ayrim-ayrim jamoalar oʻrtasidagi aloqalarning mustahkamlanishi yepiskop boshliq
cherkovining tarkib topishiga olib keldi. Cherkov katta boylik toʻplab, siyosiy kuchga aylanib
borgan. Dastlab xristianlarni taʼqib etgan Rim imperatorlari keyinchalik Xristian tarafdorlari
boʻlishdi. 4-asrda Xristianlik Rim imperiyasida mavjud ijtimoiy tuzum va uning tartiblarini himoya
qiluvchi davlat diniga aylandi. Rim imperiyasining gʻarbiy va sharqiy qismidagi oʻziga xos tarixiy
taraqqiyot Xristian cherkovini ikkiga: katolik (imperiyaning gʻarbiy qismi) va pravoslav (sharqiy
qismi) boʻlinishiga olib keldi. Xristianlikning bu boʻlinishi 1054-yilda rasman eʼtirof etilgan
boʻlsada, biroq bu jarayon 13-asrning boshlarida tugallangan. 16-asrda Reformatsiya natijasida
Yevropadagi qator cherkovlar katolikdan ajralib chiqib, Xristianlikning uchinchi asosiy oqimi —
protestav yuzaga keldi. 19-asrning oxirida xristian cherkovlarining missionerlik faoliyati
kuchaydi!

---

Mil.ning boshlaridayoq Xristianlik Markaziy Osiyo, ayniqsa, 
Marv
va 
Baqtriyada
keng tarqalgan
edi. Ana shu davrda xristianlarning 
Markaziy Osiyoda
mavjud boʻlganini cherkov, monastir,
Xristianlikka oid buyum, qabrtosh hamda tanga kabi tarixiy ashyoviy dalillar isbotlaydi. Arablar
bu hududni egallaganidan soʻng xristian jamoalarining faoliyati toʻxtagan. Xristianlikning
Turkiston oʻlkasida keyingi paydo boʻlishi 19-asrning 40-yillariga toʻgʻri keladi. Oʻrta Osiyoda
muqim pravoslav cherkovlarining birinchisi 1847-yilda Sirdaryo viloyatidagi Raim istehkomida
qurildi. Shundan keyin 
Avliyoota
(1866), Julek va Marki (1866), Turkiston (1866), 
Chinoz
(1868),
Oʻratepa
 (1867) istehkomlari, 
Toshkent
 (1865), 
Chimkent
(1868), 
Jizzaxda
(1866) pravoslav
jamoalari tashkil qilinib, ularda doimiy harbiy ruhoniylar faoliyat olib bordilar. Soʻngra Zarafshon
okrugiga qarashli Samarkand va Kattaqoʻrgʻonda ham jamoalar shakllandi. 1871-yil Rossiya
imperatorining farmoniga binoan, Turkiston yeparxiyasi tashkil etilib, uning markazi Verniy
(hozirgi Olmaota) shahrida joylashdi. 20-asr boshlariga kelib Turkistonda 306 pravoslav cherkovi
bor edi. Bundan tashqari, oʻlkada 10,1 ming staroobryadchilar, 8,2 ming lyuterchilar, 7,8 ming
katolik, 26 ming yaxudochilar, 17,1 mingga yaqin boshqa dinga mansub kishilar istiqomat qilar
edi. 1916-yilning oxiriga kelib yeparxiya markazi Toshkentga koʻchirildi. Bu vaqt Toshkentda 16
ta cherkov faoliyat koʻrsatar edi. 1936-yilda Rus Pravoslav cherkovi Patriarxining qaroriga
asosan, yeparxiya Toshkent va Oʻrta Osiyo hamda Olmaota va Qozogʻiston yeparxiyasi nomi
bilan 2 ga ajratildi. Toshkent va Oʻrta Osiyo yeparxiyasi tasarrufiga Oʻzbekistondan tashqari
Qirgʻiziston, Tojikiston va Turkmanistondagi rus pravoslav cherkovlari ham kiradi. Hozirgi kunda
Oʻzbekistonda Xristianlikning turli oqimlariga mansub dindorlar yashaydi.
Islom dini
 kirib kelishidan avval Oʻrta Osiyoga 
Iso Masih
taʼlimoti baʼzi bir 
Yevropa
mamlakatlaridan oldin yetib kelgan.
1. 
„World's largest religion by population is still Christianity“ (https://countrymeters.info/en/World#r
eligion)
(amerika ingl.)
. Countrymeters. Qaraldi: 1-yanvar 2020-yil.
Gill, Robin 
The Cambridge companion to Christian ethics (https://archive.org/details/cambri
dgecom_xxxx_2001_000_6685357)
. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2001..
ISBN 978-0-521-77918-0
. 
Gunton, Colin E. 
The Cambridge companion to Christian doctrine (https://archive.org/detail
s/cambridgecompani0000gunt)
. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1997..
ISBN 978-0-521-47695-9
. 
Manbalar
Oʻqish uchun

---

MacCulloch, Diarmaid. 
Christianity: The First Three Thousand Years
(Viking; 2010) 1,161 pp.;
survey by leading historian
MacMullen, Ramsay 
Voting About God in Early Church Councils (https://archive.org/details/
votingaboutgodin0000macm)
. New Haven, CT: Yale University Press, 2006..
ISBN 978-0-300-11596-3
. 
Introducing Christianity (https://archive.org/details/introducingchris0000bruy)
. Maryknoll,
N.Y.: Orbis Books, 2003.. 
ISBN 978-1-57075-395-4
. 
The story of Christianity (https://archive.org/details/storyofchristian0000coll)
. New York:
Dorling Kindersley, 1999.. 
ISBN 978-0-7513-0467-1
. 
Ratzinger, Joseph 
Introduction To Christianity (Communio Books)
. San Francisco: Ignatius
Press, 2004.. 
ISBN 978-1-58617-029-5
. 
Roper, J.C., 
Bp
. (1923), 
et al.
. 
Faith in God
, in series, 
Laymanʼs Library of Practical Religion,
Church of England in Canada
, vol. 2. Toronto, Ont.: Musson Book Co. 
N.B
.: The series
statement is given in the more extended form which appears on the book’s front cover.
Robinson, George 
Essential Judaism: A Complete Guide to Beliefs, Customs and Rituals (ht
tps://archive.org/details/essentialjudaism00robi)
. New York: Pocket Books, 2000..
ISBN 978-0-671-03481-8
. 
"Foreword. The University as a European Institution," in: A History of the University in
Europe. Vol. 1, Universities in the Middle Ages
. Cambridge University Press, 1992..
ISBN 0-521-36105-2
. 
The Oxford history of Christian worship
. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press,
2006.. 
ISBN 978-0-19-513886-3
. 
Culture, enseignement et société en Occident aux XIIe et XIIIe siècles (https://openlibrary.or
g/works/OL822497W)
, 1st, Presses universitaires de Rennes in Rennes, 1999..
ISBN 978-2-86847-344-8
. 
Wagner, Richard 
Christianity for Dummies (https://archive.org/details/christianityford0000
wagn)
. For Dummies, 2004.. 
ISBN 978-0-7645-4482-8
. 
Webb, Jeffrey B. 
The Complete Idiot's Guide to Christianity
. Indianapolis, Ind: Alpha Books,
2004.. 
ISBN 978-1-59257-176-5
. 
Wills, Garry, „A Wild and Indecent Book“ (review of David Bentley Hart, 
The New Testament:
A Translation
, Yale University Press, 577 pp.), 
The New York Review of Books
, vol. LXV, no. 2
(8 February 2018), pp. 34-35. Discusses some pitfalls in interpreting and translating the
New Testament.

---

Soʻnggi tahrir 9 kunlar avval InternetArchiveBot
 tomonidan amalga oshirildi
Xristianlik (https://curlie.org/Society/Religion_and_Spirituality/Christianity/)
Curlie
katalogida
„Xristianlik“ (http://www.britannica.com/EBchecked/topic/115240/Christianity)
.
Encyclopædia Britannica
(ingl.)
„Xristianlik dini“ (http://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/index.shtml)
. 
BBC
(ingl.)
Ko‘proq o‘rganish
Ushbu maqolada 
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi
(2000-2005)
maʼlumotlaridan foydalanilgan.
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Xristianlik&oldid=2507163
" 
dan olindi
Havolalar

---