Давлат ғазначилик тизимини



Download 78,43 Kb.
bet1/4
Sana25.02.2022
Hajmi78,43 Kb.
#289256
  1   2   3   4
Bog'liq
davlat-aznachilik-tizimini-rivozhlantirish-va-takomillashtirish-muammolari (1)


ДАВЛАТ ҒАЗНАЧИЛИК ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
«Ғазна» ва «ғазначилик» тушунчалари турли мамла- катларда турлича ифодаланади. Агар ғазнанинг йил- лар мобайнида турли мамлакатлар илмий мероси, анъаналари ва идоравий маданиятининг бир қисми ҳисобланган жамоат институти сифатида ривож- ланганлигини ҳисобга олсак, ушбу тушунчанинг тур- лича талқин этилиши табиий ҳолдир.



Ғазнага бағишланган энг қадимий ман- баларда мазкур атама баъзан кенг ва баъ- зан эса анча тор маъноларда қўлланилган. Кенг маънода у, ғазнага тўлиқ ўтказилган да- ромад, қолаверса олтин, қимматбаҳо тош- лар ва металлар ҳамда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг барча турларини ўз ичи- га оларди. Тор маънода ғазна деганда ва- колатли амалдорлар пул сақлайдиган, пул қуйилмалари келиб тушадиган ва муай- ян мақсадлар учун тўловлар амалга оши- риладиган жой тушунилган. Ҳиндларнинг
«Арташастра»сида бош ғазначи тўлов жара- ёнига раҳбарлик қилиш учун эга бўлиши ло- зим бўлган хусусиятлар санаб ўтилган ва ҳатто ғазнанинг меъморий чизмаси ҳам келтирил- ган1.
Ғазначилик (ўша вақтда мавжуд бўлган кўринишида) бир неча вазифаларни амал- га ошириш билан бир қаторда, мамлакат бойлигининг сақланиши, давлатга тўловлар тўпланиши ва давлат тўловларини амал- га оширадиган жой ҳам эди; у тангаларнинг зарб қилиниши устидан назорат қилинишига жавоб берарди, шунингдек ҳисоб юритиш идорасининг ролини ҳам ўйнарди.
Соҳибқирон Амир Темур ҳам ўз даврида, Чингизий хонлардан фарқли ўлароқ, мамла- катда молия ва солиқ сиёсатига эга бўлган. У жорий қилган солиқ ва йиғимларни йиғиш, уларни харажатлаш тартиблари асрлар да- вомида не-не подшоҳу-хон ва амирларга да- стуруламал бўлган. Бу ҳақдаги маълумотлар



1 А.Премчанд.Управление государственными расходами. 1994 Международный Валютный Фонд, 1994. ISBN
«Темур тузуклари»да аниқ ва батафсил баён этилган.
Булар биринчидан, мамлакатда девонбе- гига (Бош вазир) бўйсунувчи давлат даромад- лари ва харажатларини бошқарадиган мо- лия вазири фаолиятида давлатнинг даромад ҳамда харажатлари кирим-чиқим дафтарла- рида рўйхатга олиниб, доимий равишда назо- рат остига олинганлигини кўрсатса, иккинчи- дан, мамлакатнинг даромад манбалари (солиқ турлари) ҳамда давлат харажатларини амал- га ошириш тизими ишлаб чиқилганлигида кўринади. Жумладан, солиқлар тизимида мамлакат эҳтиёжи учун фуқаролардан дои- мий равишда йиғиладиган асосий солиқлар, маъмурлар эҳтиёжи учун йиғиладиган йиғимлар ва фавқулодда ҳолларда аҳолидан йиғиладиган йиғимлар бўлган, харажатларга умумқўшин харажатлари (амирлар, мингбо- ши ва бошқа қўшин сипоҳий ва навкарлар- нинг маоши ва уларга бериладиган совға ва инъомлар), давлат маъмурларини сақлаш ха- ражатлари (уларнинг маошлари, уларга бери- ладиган совға ва инъомлар), фавқулодда ха- ражатлар ва шаҳар ва қишлоқларни ободон- лаштириш харажатлари киритилган.
Ҳаттоки мамлакат ғазнасининг ўзи ҳам қисмларга бўлиб бошқарилган. Яъни, подшоҳлик ғазнаси, вилоятлардан туш- ган даромадлар ғазнаси ва махсус ғазна. Ҳар бир ғазнанинг тушум ва харажати мун- тазам равишда ҳисобга олиб борилган. Де- мак шундан келиб чиқиб айтиш мумкин- ки, Амир Темур салтанатида ҳам давлат ғазнасининг бошқарилиши тизим сифатида

Download 78,43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish