Davlat budjeti Daromadlar Xarajatlar Ortiqlik

Davlat budjeti – davlatning markazlashgan moliyaviy resurslar fondi. Bunda moliyaviy yil davomidagi daromadlarning manbalari va tushumlarning hajmi hamda sarflash yo’nalishlari va ularning miqdorlari ko’zda tutiladi.

Davlat budjeti

Daromadlar

Xarajatlar

Ortiqlik >

Davlat budjet daromadlari	Davlat budjet harajatlari
Bevosita soliqlar	Budjet mablag’larini oluvchilarning joriy xarajatlari.
Bilvosita soliqlar	Joriy budjet transferlari.
Resurs to’lovlari	Kapital xarajatlari.
	Kapital xarajatlarni qoplash maqsadidia yuridik shaxslar uchun ajratiladigan transfer to’lovlari.
	Yuridik shaxslar, rezidentlar va xorijiy davlatlar uchun ajratiladigan budjet ssudalari.
	Davlat maqsadli jamg’armalariga beriladigan budjet dotatsiyalari va ssudalari.
	Davlat qarzini qaytarish va unga xizmat ko’rsatish bo’yicha to’lovlari.
	Qonun taqiqlamagan boshqa xarajatlar.

Budjet defitsitining turlari

Tarkibiy tanqislik – Budjetni shakllantirishda daromadlar va xarajatlar tarkibiga xos bo’lgan kamomad. Ishsizlikning tarkibiy darajasi, YaIMning tabiiy darajasi,soliq stavkalari va transfer to’lovlari, iqtisodiyot uchun hisoblangan budjet taqchilligi yoki profitsiti.

Tsiklik yetishmovchilik – Tadbirkorlikning pasayishi,soliq tushumlarining kamayishi natijasida davlat b udjet taqchilligi.kuzatilgan kamomad va tarkibiy kamomad o’rtasidagi farq. Ushbu kamomad ish aylanishi davomida o’zgarib turadi,amalda kuzatilgan budjet taqchilligi tarkibiy kamomaddan kam bo’lsa, unda tarkibiy va real kamomad o’rtasidagi farq Tsiklik ortiqcha deyiladi.

Operatsion tanqislik – Davlat qarzini to’lash uchun foizlar to’lovining infilyatsion qismini hisobga olmaganda, davlat budjetining umumiy taqchilligi.

Kvaziskal (yashirin) defitsit – Davlat budjeti Markaziy bankning shuningdek davlat korxonalari va tijorat banklarining kvaz budjet faoliyati natijasida bo’ladi.

Davlat qarzi – Bu davlat qimmatli qog’ozlari egalari oldidagi davlat qarzinining umumiy miqdori, budjet profitsitlarini hisobga olmaganda, o’tgan budjet taqchilligi summasiga teng yoki boshqacha qilib aytganda davlat qarzi – bu berilgan va to’lanmagan foizlar bilan berilgan davlat qarzining miqdori. Bu davlat tomonidan qarzlarni berish orqali harajatlarni qoplash uchun davlat tomonidan qo’shimcha mablag’larni vaqtincha jalb qilish uchun shakllantiriladi.

Budjet kamomadini moliyalashtirish usullari.

Kredit – pul emissiyasi

Banklar tomonidan moliyalashtirish

Markaziy bank

Tijorat banklari

Ichki va tashqi zayomlari

To’g’ri chet el investitsiyalari

Oltin – valyuta zahiralarning bir qismini sotish

Davlat mulkini hususiylashtirisdan olingan mablag’lar

Infilyatsion

Nisbatan infilyatsiyasiz

Soliq funksiyasi

agar ΔG = Δ T, unda M = 1

Balanslashtirilgan budjetining multiplikatori birga teng

T= tY – avtonom soliqlarni hisobga olmaganda

T= Ta+tY, bu yerda Та - joriy soliq miqdoriga bog’liq bo’lmagan avtonom soliqlari

Davlat xarajatlari va soliqlarning bir vaqtning o’zida o’zgarishi natijasida daromadning o’zgarishi:

Δ Y = ΔG/1-b (1-t) +m’ - Δ Tа b/1-b(1-t) +m’

Ochiq iqtisodiyotdagi ishlab chiqarishning muvozanatli hajmi

Y =(a + I +G+g) /1-b (1-t) +m’ - Tа b/1-b(1-t) +m’