Aim.uz
Bosh miya yarim sharining postloq qismi, uning tuzilishi.
Reja:
Bosh miya katta yarim sharlarining odam faoliyatidagi ahamiyati.
Bosh miya katta sharlarining filogenez va ontogenezidagi taraqqiyoti
Katta yarim sharlar postlogining hujayra strukturasi
Bosh miya katta sharlarining bolakchalari
Bosh miya katta yarim sharlari postlogi
Miya postlogidagi markazlar.
Bosh miya katta yarim sharlarining oq moddasi
Tayanch sozlar: Bosh miya katta yarim sharlari, oq moda, filogenez va ontogenezidagi Denterminizm, Elektroentsefalografiya,Topografik kartalash, EEG, Pletizmagrafiya (qon tomirlarda qon oqimini organish)
Bosh miya katta yarim sharlari.
Bosh miya yarim sharlari va ularning poslogi markaziy nerv sistemasining yuqori qismi bolib xisoblanadi. Odamning xulqi, idroqi, fikrlashi, ongi va barcha ruxiy xususiyatlari oliy nerv faoliyati bolib, u bosh miya yarim sharlari va ular poslogida joylashgan nerv markazlarining normal funktsiyasiga boglik. Odamning oliy nerv faoliyati murakkab reflekslar orqali namoyon boladi. Bu reflekslar odamning tashqi muhit bilan boglanishini, uning xar xil sharoitga moslashuvini ta`minlaydi. Odamning barcha ixtiyoriy harakatlari , fikrlashi va ruhiy xolatlari reflekslar orqali sodir bolishini mashhur rus fiziologi I.M.Sechenov 1863 yilda yozgan Bosh miya reflekslari deb nomlangan kitobida birinchi bolib korsatdi . Uning reflekslar haqidagi fikrini taniqli olim I.P.Pavlov yanada rivojlantirib, shartli reflekslar haqidagi taminotni yaratdi . U odamning oliy nerv faoliyati shartli reflekslar orqali namayon bolishini isbotlab berdi. Bosh miya katta yarim sharlari. Bosh miya katta yarim sharlari ikkita yarim
sharlardan iborat bolib, bosh miyaning eng rivojlangan qismidir. Ikkita yarim shar ozaro qadoqsimon tana yordamida birikadi. Yarim sharlarning yuzasida juda kop pushtalar va egatchalar bor. Miya yarim sharlari katta egatchalarining peshona, tepa, engsa va orolcha kabi bolaqlari bor. Miya yarim sharlari muhim egatchalaridan biri Sil`viyev egatchasi, ikkinchisi Roland, ya`ni markaziy egatcha hisoblanadi. Miya yarim sharlarida qurish, eshitish, teri, sezish, xid bilish va ta`m bilish, nuprsh eshitish, Nutq harakati va nutqqurish analizatorlarining oxirgi nerv markazlari, markazga intiluvchi harakat nervlari markazlari joylashgan. Bosh miyaning egat va pushtalari bir vaqtda rivojlanmaydi. Bola turilgandan keyin yarim sharlarning egat va pushtalari kattalarnikiga Oxshasada, chuqur bolmaydi. Bola totilgandan song peshona bulagi kattalashadi. Bola hayoti davomida miya yarim sharlarining massasi va satxi bosh miyaga nisbatan ozgarib boradi. Bosh miya katta yarim sharlarining vazni odam bosh miyasi vazning 78 80% tashkil qiladi. U ikki qavatdan iborat: 1) kulrang moddadan tashkil topgan tashqi postloq qavat; 2) oq moddadan tashkil topgan ichki qavat.
Bosh miya katta yarimsharlarining normal shakllanishida moddalar almashinuvining ahamiyati katta. Umuman olganda biz moddalar, ozga jismlar organizmning oz moddalariga aylanadigan jarayonlarni organizmning assimilyativ energiya iste`mol qiluvchi (anabolik) jarayonlar deb ataymiz. Osimliklarda assimilyatsiya (fotosintez) quyosh nurini singdirib olishni oz ichiga oladi, uning yordamida energetik past anorganik moddalar energiyaga boy organik moddalarga aylanadi (avtotrof organizmlar).
Do'stlaringiz bilan baham: |