Baxtiyor mengliyev



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet104/227
Sana31.10.2020
Hajmi1,62 Mb.
#50920
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   227
Bog'liq
B.Mengliyev-Hozirgi o‘zbek tili (darslik)

Fonologik paradigma. Boshqa lisoniy birlik kabi fonema ham 
paradigmatik va sintagmatik munosabatda yashaydi. Bu  fonologik 
paradigmatika va fonologik sintagmatika deyiladi. 
O‘zaro  qarama-qarshi  belgiga  ega  bo‘lgan,  biroq  umumiy, 
birlashtiruvchi  (integral)  belgilari  asosida  uyushgan  fonemalar 
sirasi  fonologik  paradigma,  fonemalarning  sistemadagi  o‘zaro 
munosabati fonologik paradigmatik munosabat deyiladi.  
Fonologik 
ziddiyat 
va 
uning 
turlari
Fonologik 
paradigmaning  asosida  fonologik  ziddiyat  yotadi.  Fonologik 
ziddiyat  (oppozitsiya)  fonemaning  farqli  belgilarini  o‘zida 
ifodalaydi.  Masalan,  o‘zbek  tilidagi  unli  fonemalar  bir  umumiy 
belgi – “ovozdan iboratlik” invariant xossasiga ega. Bu mohiyat 6 
ta unli fonema uchun umumiy. Biroq bu mohiyat ostida birlashgan 
fonemalar  o‘zaro  zidlanib,  kichik  guruhlar  hosil  qiladi.  [i]  va  [u
«yuqori  tor»  belgisi  bilan  «o‘rta  keng»  xossasiga  ega  [e]  va  [o‘
hamda «quyi keng» xossasiga ega [a] va [o] fonemalar guruhlariga 
qarama-qarshi  turadi.  Yoki  «lablanmagan»  belgisiga  ega  [i],  [e], 
[a]  fonemalari  guruhi  «lablangan»  belgisiga  ega  [u],  [o‘],  [o
guruhiga  qarama-qarshi  turadi.  O‘z  navbatida  [i],  [e],  [a]  guruhi 
a’zolari o‘ziga xos belgilari asosida o‘zaro zidlanadi. 
86


Tilshunoslikda  fonologik  ziddiyatning  har  xil  tur  va 
ko‘rinishlari  farqlanadi.  N.S.Trubetskoy  «Fonologiya  asoslari» 
asarida fonologik ziddiyatni uch asosga ko‘ra tasniflaydi: 

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   227




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish