Arcgis10 дастурини ишга тушуриш

ArcGIS10 дастурини ишга тушуриш.

 ArcMap 10 дастури ҳақида бирламчи маълумот олиш;

 ArcMap 10 дастурида ишлаш куникмаси хосил қилиш;
 ArcMap 10 ўқув қўлланмасидан фойдаланиш.


Кириш
ArcMap ArcGIS10 дастурининг модули ҳисобланиб, алохида дастур сифатида харитада маълумотлар форматидан катъий назар барча географик маълумотларда ишлаш имконини беради. Бу дастур билан берилган қатламлар ёрдамида ёки қоплама (coverages), шейпфайл (shapefiles), геомаълумотлар базаси (geodatabases), тўрлар (grids), триангуляция (TIN), жадваллар (tables) ва тасвирлар (images) координаталари еки манзиллари ёрдамида харитани осон яратиш мумкун.
ArcGIS дастурининг бошқа икки иловаси - ArcCatalog и ArcToolbox- ArcMap да ишлаш учун ёрдам беради. ArcCatalog ГАТ маълумотларни куриш, ташкил этиш, тарқатиш ва хужжатлаштириш учун ишчи қирол хисобланади.
ArcGIS дастурида ишлаш учун ArcMap ни ишга туширамиз. Бунинг учун қуйидаги амалларни бажарамиз:
Пуск Все приложения ArcGIS ArcMap10.
ArcMap – географик маълумотларн и тадқиқ қилиш ва улар асосида хариталар яратиш имконини беради.
Асосий тушунчалар:
Атрибут -дастурлаш тилида ёзилиб, маълум бир худудда мавжуд бўлган семантик обьект хусусияти. ArcGIS дастурида жавдваллар асосида берилади.
Базавий векторли обьетлар – нуқтали, чизиқли, кўпбурчакли (полигонли) обьектлар. Электрон харита доирасида синфларга (қатламларга) бирлаштирилади.
Векторизация (векторлаш) - қоғозли харита еки худуднинг расмини қайта ишлаш жараёни (қўлда, автоматик ёки ярим автоматик).
Векторли харита – худудда реал обьектларни шаклини акс эттирувчи вектор обьектга эга бўлган вектор тасвир.
Векторли тасвир – вектор обьектдан ташкил топган тасвир.
Геокодлаш – харита обьектига нисбатан кодланган маълумотлар базаси жойлаштириш жараёни. Берилган қатлам обьекти ҳақида маълумотларни сақловчи жадвал бўлиб, географик маълумотларни ўз ичида сақлайди.
Харита ойнаси
Қатламлар рўйхати
Менюлар панели
Легенда (афсона) – харита ёки чизмада ишлатиладиган белгилар рўйхати. Хар бир устун узига хос атрибутни уз ичига олади.
Растер – маълум бир хусусиятларни олиши мумкун бўлган мунтазам дискрит ва пикселлар тўри.
Расторли харита – реал худудни еки қоғозли харитани сканлаш (расмга тушуриш) жараени натижасида олинган расторли тасвир кўринишидаги харита тасвири.
Расторли тасвир - пикселга хусусиятлар (қийматлар) берилган тасвир (мисол учун ранглар)
Қатлам – бир турдаги вектор графикли маълумотлар туплами: нуқтали, чизикли ва полигонлик.
Менюлар панелидаги асосий тугмаларнинг кўпчилиги маълум бўлиб, сабаби барча дастурларда улар бир хил вазифани бажаради. Шу сабабли ArcMap дастурига хос бўлган тугмаларни кўриб чиқамиз:

• 
  - (Add Data) - маълумотларни қўшиш;
  

- (Scale) - масштаб;

• 
  - Editor Toolbar - инструментлар мухаррири;
  

• 
  - Table of contents windows - қатламлар руйхати ойнаси;
  

- Catalog window - каталоглар ойнаси;
- Search window - қидирувлар ойнаси;
- ArcToolbox window - аркинструментлар ойнаси;
- Python windows - пайтон ойнаси (дастурлаш учун);
- ModelBuilder window - модель яратиш ойнаси;
- Full extent – обьектни тўлиқ кўрсатиш;
- Select features of by rectangle – танланган обьектнинг характеристикаси;
- Select elements - элементни танлаш;
- Identify - идентификация (аниқлаш);
- Measure - ўлчов;
- Find – қидирув;
- Find Route - маршрутни аниқлаш;
- Go to XY - X ваY ўқларига қиймат бериш;
- Create Viewer window - viewer ойнасини яратиш.
1. ArcMapда шейп (.shp) файлни ишга тушириш учун Add data тугмасидан фойдаланамиз.
Ушбу лаборатория ишини бажариш учун қуйидаги маълумотлар базаси керак бўлади:
 UZB_adm;
 UZB_alt;
 UZB_cars;
 UZB_cov
 UZB_rds
 UZB_Roads
 UZB_rrd
 UZB_wat

ArcGIS дастурида 1- лаборатория ишинини бажариш учун қуйидагилар талаб этилади:

- 1.0.1 Adding data to ArcMap
- 1.0.2 Viewing data in ArcMap
- 1.0.3 Symbolizing data in ArcMap (Basics)
- 1.0.4 Exploring data in ArcMap
- 1.0.5 Customizing the GUI
Топшириқ:
1. Exercise1_Data.zip файлини локал тармоқдан компьютер ёки ноутбукизга юклаб олинг ва D дискда файл яратиб, унга ўзингизнинг номингиз билан номланг.
2. Юқорида келтирилган барча шейп файлларини ArcMap дастурига юкланг.
3. Менюлар панетиладиги барча тугмалар билан танишиб чиқинг.
4. ArcMap 10 ўқув қўлланмасидан фойдаланишни ўрганинг
Хулоса: