|
Anatatsiya
Matematika fanlar ichra shoh
Uning sirlaridan bo’lingiz ogoh.
MAVZU: Markaziy simmetriya va uning xossalari
Texnologik xarita
Мavzu
|
Markaziy simmetriya va uning xossalari
|
Maqsad, vazifalar
|
a) ta’limiy: nuqtaga nisbatan simmetriya, simmetriya markazi, markaziy simmetriya va uning xossalari haqida tushuncha berish ;
b) tarbiyaviy: egallangan bilim bir daraxt bo’lsa, uning mevasidan kuni kelganda bahramand bo’lish, bilim doim umr foydasi ekanini bilish, ilm ahli hisoblangan buyuk allomalarimizga hurmat ruhida tarbiyalash;
c) rivojlantiruvchi: o’quvchilarni mustaqil fikrlash, o’z fikrlarini aniq, ravshan, tushunsrli bayon qila olish, baxslashish, munozara qilish, o’zgalar fikrini hurmat qilish qobiliyatlarini rivojlantirish.
Vazifalar: O‘quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg‘otiladi, ular mavzu asosida kerakli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar. Mavzuga oid tarqatilgan topshiriqlarni yakka va guruh holatida o‘rganib, o‘zlashtirishga erishadilar. Suhbat-muhokama orqali o‘quvchilarning yangi mavzuni qay darajada o‘zlashtirganligi nazorat qilinadi, ularning bilimi baholanadi.
|
O‘quv jarayonining mazmuni
|
Teorema: Nuqtaga nisbatan simmetrik shakllarda mos nuqtalar orasidagi masofalar teng.
|
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi
|
Uslub: kichik guruhlarda ishlash, “Aqliy hujum” da – bitta muammo, matematik atamalar o’yini.
Shakl: nazariy va amaliy mashg’ulot.
Vosita: darslik, “O’yla, izla, top” deb nomlangan varaqchalar, test topshiriqlari, o’quvchilarni rag’batlantirish uchun geometrik shakllar, testning ochqich kaliti. kodoskop
Usul: Tayyor slayd, plakatlar asosida.
Nazorat: Og‘zaki nazorat, savol-javoblar, muhokama, kuzatish, o‘z-o‘zini nazorat qilish.
Baholash: Rag‘batlantirish, 5 balli tizim asosida baholash.
|
Kutiladigan natijalar
|
O‘qituvchi: mavzu qisqa vaqt ichida barcha o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtiriladi. O‘quvchilarning faolligi oshadi. O‘quvchilarda darsga nisbatan qiziqish uyg‘onadi. Mavzuda o‘quvchilar egallashi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalardan kelib chiqqan holda o‘quvchilar bilimi baholanadi. O‘z oldiga qo‘ygan maqsadlariga erishadi. O‘quvchilar og‘zaki va yozma axborotlarni mustaqil o‘rganish, uni xotirada saqlash, boshqalarga yetkazish, savol berish va savollarga javob berishga o‘rgatiladi.
O‘quvchi: Dars yakunida o’quvchilarda quyidagi bilim, ko’nikma va malaka hosil bo’ladi.
|
Kelgusi rejalar (tahlil, o‘zgarishlar)
|
O‘qituvchi:
Yangi pedagogik texnologiyalarni o‘zlashtiradi va darsga tatbiq etib, takomillashtirishga erishadi. O‘z ustida ishlaydi. Mavzuni hayotiy voqealar bilan bog‘laydi va solishtiradi. Pedagogik mahoratini oshiradi.
O‘quvchi:
Matn bilan mustaqil ishlashni o‘rganadi.O‘z fikrini ravon bayon qila oladi. Shu mavzu asosida qo‘shimcha materiallar topadi, ularni o‘rganadi.O‘z fikri va guruh fikrini tahlil qilib, bir yechimga kelish malakasini hosil qiladi.
|
Darsning bosqichlari va vaqt taqsimoti.
1. Tashkiliy qism - 3 daqiqa
2. Yangi mavzuni boshlashga hozirlik - 7 daqiqa
3. “Muammo – muhokama - yechim” uchligi - 15 daqiqa
4. “matematik atamalar” o’yini - 13 daqiqa
5. Darsga yakun yasash va baholsh - 5 daqiqa
6. Uyga vazifa berish - 2 daqiqa
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qismda o’quvchilar bilan salomlashaman, davomat tekshiriladi, sinf navbatchilari tomonidan sanaga oid tarixiy voqealar va matematik ma’lumotlarni eshitamiz. Bu ma’lumotlarga qo’shimcha kiritgan o’quvchiga “+” belgisi qayd etilgan kartochka beriladi. Kartochkani qo’lga kiritgan o’quvchining dars davomida yo’l qo’ygan bitta xatosi hisobga olinmaydi.
O’quvchilarni 4 ta kichik guruhlarga bo’lib olaman va ularni quyidagicha nomlayman:
I – guruh: Bir nuqtadan hammamiz,
Har tarafga chopamiz.
Masofa teng bo’lganda,
O’rnimizni topamiz.
(aylana)
-
II – guruh: To`rt teng kesma to`rt yonda,
To`qnashganda to`qsonda.
Ayting qaysi shaklni,
Hosil qilish oson-da?
(Kvadrat).
-
Uch og`ayni botirmiz,
Har narsaga qodirmiz.
Uch nuqtani ketma-ket,
Tutashtirsang hosilmiz.
(Uchburchak).
-
Katta, kichik asosim,
Parallel, lek teng emas.
Ikki yon tomonim-chi,
Bizlar parallel demas.
(Trapetsiya).
Doskada bu guguhlar nomlarini ifodalovchi ko’rgazmalar olib qo’yiladi va guruhlar ulardan o’zlariga moslarini topib, partalarining ustiga ko’rinadigan qilib qo’yishadi.
Bu ko`rgazmalar quyidagicha:
 I – guruh II – guruh
 
III – guruh IV – guruh
Qo`limda 2 tadan savol yozilgan to`rtta konvert bo`lib, guruhlardan bittadan vakil chiqib konvert tanlaydi. Guruh a’zolari savollarga birgalikda, kelishib javob beradilar.
1 – konvert:
1–savol. Simmetriya nima?
2–savol. Qanday shakllar simmetrik bo’ladi?
2 – konvert.
1-savol. Simmetriya o’qi deganda nimani tushunasiz?
2-savol. Qanday shakl berilgan to’g’ri chiziqqa nisbatan simmetrik bo’ladi ?
3 – konvert.
1-savol. Shakl nechta simmetriya o’qiga ega bo’lishi mumkin?
2-savol. Qanday shakllar simmetrik bo’ladi ?
4 - konvert:
1-savol. Kvadratning nechta simmetriya o’qi bor?
2-savol. Burchakning simmetriya o’qi qanday to’g’ri chiziqda yotadi?
To’g’ri javob bergan guruh rag’batlantiriladi.
- 2 ball
- 1 ball
Simmetriya yunoncha so’z bo’lib,o’zbek tiliga tarjimasi “o’lchovlik”, “O’lchovlilik”degan ma’noni beradi.
Simmetriya bilan odamlar juda qadim zamonlardan shug’ullanganlar. O’tmishdan qolgan arxitektura yodgorliklarining naqshlarida, ularning qurilishlarida ham ajoyib simmetriklik mavjud.
Simmetriya markazi haqidagi tushuncha birinchi marta XVI asrda yashagan Xristofor Kladius(1537-1612)ning asarida uchraydi.
Leonardo da Vinchi va Rafael o’z ijodlarida simmetriyadan unumli foydalanishgan.
Elementar geometriyaga simmetriya nazariyasi elementlarini birinchi marta Lejandr(1752-1833)kiritgan. U simmetriyaga quyidagicha ta’rif bergan:
Agar a tekislik AB kesmaga uning o’rtasida perpendicular bo’lsa, u holda A va B nuqtalar a tekislikka nisbatan simmetrik bo’ladi.
Muammo: Simmetriya markazini bilgan holda shaklga simmetrik shakl qanday hosil qilinadi?
Nuqtaga nisbatan markaziy simmetriya. Tekislikda o nuqtadan o’tuvchi l to’g’ri chiziqni qaraylik. To’g’ri chiziqdagi A va A1nuqtalar uchun AO=OA1 shart bajarilsa, ya’ni A va A1 nuqtalar O nuqtadan teng n
uqtasi deb ataladi. O nuqta simmetriya markazi deyiladi.
Ta’rif. Agar f1 shaklning har bir nuqtasi F shaklning mos nuqtalarining O nuqtaga nisbatan simmetrik nuqtasi bo’lsa, F va F1 shakllar O nuqtaga nisbatan markaziy simmetrik shakllar deyiladi.
Teorema: Nuqtaga nisbatan simmetrik shakllarda mos nuqtalar orasidagi masofalar teng.
Isbot. F va F1 shakllar markaziy simmetrik shakllar bo’lib, A va B nuqtalar F shaklning ixtiyoriy nuqtasi hamda A1 va B1 nuqtalar F1 shaklning A va B ga mos kelgan simmetrik nuqtalari bo’lsin. AB=A1B1 ekanini isbot qilish kerak.
Isbot qilish uchun ABO va A1OB1 uchburchaklarni taqqoslaymiz. Bu uchburchaklarda AO=A1O va BO=B1O, chunki A, B, A1, B1 nuqtalar markaziy simmetrik nuqtalar. Shuningdek, < AOB=1OB1, chunki vertical burchaklar. Demak, taqqoslanayotgan uchburchaklarda ikkita mos tomonlar va ular orasidagi burchak teng. Uchburchaklar tengligining birinchi alomatiga ko’ra:•AOB=A1B1O. Bundan mos tomonlar bo’lgani uchun AB=A1B1
O’quvchilarining mavzusida olgan bilimlarini sinash ularni masalalar yechishga tadbig’ qila olishlarini tekshirish maqsadida “Biz Orol dengizini suv bilan to’ldiramiz” o’yinini tashkil qilaman.
Har bir guruhga “O’yla izla top” deb nomlangan kartochkalar beriladi, unda darslikda berilgan masalalardan foydalanib tuzilgan test topshirig’i yozilgan. Har bir belgilangan to’g’ri javob uchun akvariumga bir guruhga beshtadan test savolari beriladi va kalitlar doskaga ilib qo’yiladi. Guruh a’zolari to’g’ri deb belgilagan javobni aytadi va borib kalitni o’giradi. Agar javob to’g’ri bo’lsa, akvariumga siv quyadi.
TEST TOPSHIRIQLARI:
1-guruh:
1). Har qanday burchakning nechta simmetriya o’qi bor?
A) 1 b) 0 c) 2 d) cheksiz ko’p
2). Kvadratning nechta simmetriya o’qi bor?
A) 2 b) 4 c) 8 d) cheksiz ko’p
3) Har qanday kesma nech simmetriya o’qiga ega?
A) 1 b) 0 c) 2 d) cheksiz ko’p
“Kishining qalbi hamma uchun tepayotgan bo’lsa, u odam chinakam buyukdir” !
Uyga vazifa: Guruhlardagi test topshiriqlari almashtirib beriladi va yechish yo’llari ko’rsatilib ishlanishi topshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
