|
Amaliy mashg’ulot 5.
Operatsion tizimda ishlash
Ishning tarkibi:
1. Operatsion sistema haqida tushuncha
2. Operatsion sistemani
tashkil etuvchi dasturlar
Bu darsda operatsion sistema haqida tushuncha olasiz. Operatsion sistemaning
imkoniyatlari va vazifalari bilan tanishasiz.Operatsion sistema turlari haqida
ma’lumot olasiz.
Operatsion sistema-foydalanuvchi bilan kompyuter muloqotini va boshqa
dasturlarning bajarilishini tashkil etishga mo’ljallangan o’zoro aloqador sistemali
dasturlar majmuidir.
Kompyuter tok manbaiga ulangach,operatsion sistema eng avval yuklanadi va
boshqa dasturlarning ishlashi uchun zamin yaratadi.Operatsion sistema inglizcha
“operating system” so’zidan olingan bo’lib,u kompyuter qurilmalarini hamda
boshqa dasturlarni ishlashini boshqaradigan kompyuterning dasturlar majmuasi
hisoblanadi.Operatsion sistema birinchi tomondan kompyuter va uning qurilmalari
o’rtasidagi
vositachilikni bajarsa
,ikkinchi tomondan foydalanuvchi bilan kompyuter
muloqotida vositachilik qiladi.Operatsion sistema odatda diskning tashqi xotirasida
saqlanadi.
Operatsion
sistemalarni
yaratilish
tarixi
kompyuterlarning
birinchi
avlodlaridan foydalanishga taqaladi.1940 yillarni boshida universal kompyuterlarni
paydo bo’lishiga xizmat ko’rsatuvchi dasturlardan foydalanish saba bo’lgan.Bu
dasturlar majmuasida foydalanuvchini ishini engillashtiruvchi dasturlar kiritilgan
edi.Xizmat ko’rsatuvchi dasturlar ma’lumotlarni kiritish va olishdagi harakatlar
sonini qisqartirdi.1950-1960 yillardan so’ng operatsion sistemaning vazifalarini
aniqlash bilan birga va amalga oshirishga erishildi. Ya’ni,shunday dasturlar
majmuasi
yaratildiki,bu
foydalanuvchining
kompyuterdan
foydalanish
imkoniyatlarini kengaytirdi.
Operatsion sistema quyidagi vazifalarni bajaradi:
Foydalanuvchi bilan
muloqotni amalga oshiradi
;
Ma’lumotlarni kiritish-chiqarish ishlarini boshqaradi;
Dasturlarni qayta ishlash jarayonini tashkil
etadi va rejalashtiradi
;
Qurilmalar,dasturlar va xotira ishlarini muvofiqlashtiradi;
Dastur bajarilishi uchun
yuklash ishini amalga oshiradi
;
Har xil turdagi xizmat ko’rsatish ishlarini bajaradi;
Ichki qurilmalar o’rtasida axborot
almashuvini amalga oshiradi
;
Qurilmalarni bir maromda ishlashini ta’minlaydi.
Har xil turdagi kompyuterlarda turli xil imkoniyatlarga ega bo’lgan operatsion
sistemalardan foydalaniladi.Ana shu imkoniyatlarga qarab operatsion sistemalar
quyidagi guruhlarga ajratiladi:
1.Bir vazifani bajaruvchi bitta foydalanuvchiga mo’ljallangan operatsion
sistemalar –bunda bitta foydalanuvchi bitta klaviatura orqali birgina vazifani
bajarishi mumkin.
2.Chop etish imkoniyati bo’lgan bir vazifani bajaruvchi bitta foydalanuvchiga
mo’ljallangan operatsion sistemalar –bunda yuqorigidan farqli operatsion sistema
chop etish vazifasini ham bajaradi.
3.Bir foydalanuvchiga mo’ljallangan ko’p vazifali operatsion sistemalar –
bunda operatsion sistema foydalanuvchiga bir necha vazifalarni bajarish orqali
imkoniyatlarni kengaytiradi.
4.Ko’p foydalanuvchiga mo’ljallangan ko’p vazifali operatsion sistemalar –
bunda operatsion sistema bitta kompyuterda bir necha foydalanuvchi ishlash
imkoniyatini beradi.
Boshqaruv paneli (Panel upravleniya) papkasini ochib, sozlash ishlarini
ko`rmoin Sozlash (Nastroyka) menyusidagi Boshqaruv paneli (Panel Upravlilish
printer drayverlarini o`rnatish yoki kerakli ko`rsatgichlarini o`zgartarchani berkitish
talab qilinsa, X ko`rinis ragmentlarga bo`linadiki, bunda har bir tarkibiy qism
alohida ishlaydi.
qchi va bajarmoqchi bo`lsangiz Ishga tushirish tugmachasini bosishingiz va
keyeniya) papkasini tanlashingiz lozim bo`ladi. Chop qirish uchun xizmat qiladi.
Masalan, chop qilinayotgan xujjatlar haqidagi ko`rsatgichlarni nazardan
o`tkazmoqchi bo`lsangiz, buning uchun Ishga tushirish (Pusk) knopkasini
bosishingiz va so`ngra Sozlash (Nastroyka) menyusidan Printerlar (Printerы)
papkasini tanlashingiz kerak bo`ladi.
Darchalar orasida harakatlanish, ya’ni bir ochiq darchadan boshqasiga o`tish
uchun masalalar panelida (Panel zadach) kerakli darchaga mos bo`lgan tugmachani
bosishingiz kerak. Ikkinchi imkoniyat esa ALT-TAB klavishalari kombinatsiyasini
bosish orqali amalga oshiriladi.
Darchani berkitish tugmachasi - dhidagi tugmachani bosish yoki Alt+F4
klavishalar kombinatsiyasini bosishingiz lozim bo`ladi.
Turli dastrularni ishlab chiquvchi kompaniyalar bu dastur qaysi modelga mos
kelishini bilmaydilar.O’z navbatida kompyuter ishlab chiqaruvchilar ular ishlab
chiqargan kompyuter modeliga qaysi dastrular bilan ishlashini bilmaydilar.Ana shu
kompyuter bilan dasturlar o’rtasidagi aloqani va foydalanuvchi bilan muloqotni
operatsion sistemalar amalga oshiradi.Operatsion sistemani vazifasini quyidagi
sxema orqali yaqqol tasavvur qilish mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
