Alkenlar izomerlanishi nomlanishi olish usullari. Reja

Alkenlar izomerlanishi nomlanishi olish usullari.


Reja:

1. 
   Sinflanishi va nomlanishi
   
2. 
   Izomeriyasi
   
3. 
   Olinish usullari
   
4. 
   Alkenlar tuzilish nazariyasi
   
5. 
   Fizik va kimyoviy xossalari
   

Alkenlarni izomerlanshi, nomlanishi. Qo‘sh bog‘ni hosil qilish usullari: alkanlardan degidrogenlash, alkinlarni qisman gidrogenlash, spirtlarni degidratlash, to‘rtlamchi ammoniy tuzlarini parchalash

Molekulasida qo‘sh bog‘ tutgan uglevodorodlarga alkenlar (olefinlar) deyiladi. Gomologik qatorning umumiy formulasi C_nH_2n. Gomologik qatorga quyidagilar misol bo‘ladi: C₂H_4, C₃H₆, C₄H₈, C₅H₁₀, C₆H₁₂. Alkenlarning birinchi vakili etilendir. Yetilenning vodorodlarini alkil guruhlarga almashtirilsa, uning gomologik qatori hosil bo‘ladi. M-n: etilen vodorodini metil radikaliga almashtirilsa metiletilen hosil bo‘ladi. Metiletilenda uch xil vodorodlar bo‘lib, ularni CH₃ ga almashtirilsa uchta alken hosil bo‘ladi: etiletilen CH₃CH₂CH=CH₂, sim. dimetiletilen CH₃CH=CHCH₃, nosim. dimetiletilen (CH₃)₂С=CH₂. Bu alkenlar bir-biriga izomerdir. Alken birikmalarni ratsional nomenklaturada nomlash uchun etilen asos qilib olinadi va radikallarning nomi qo‘shib yoziladi. Alkenlarni sistematik nomenklaturada nomlash uchun tegishli alkanning -an qo‘shimchasi -en ga almashtiriladi. Alkenlarni nomlash uchun uzun zanjir tanlab olinadi va qo‘sh bog‘ yaqin tomondan nomerlanadi:
CH₂=CH₂ eten CH₃CH=CH₂ propen

Buten-1	Buten-2
	2,3,3-trimetilbuten-1
	7-metil-3-uchlamchi-butilokten-2

Alkenil radikallar quyidagicha nomlanadi:

etenil, vinil propenil-2, allil 1-metiletenil, izopropenil propenil-1,

Alkenlarda uch xil izomeriya mavjud:

1.Zanjirdagi qo‘sh bog‘ning holatini o‘zgarishi hisobiga izomerlar hosil bo‘ladi: CH₃CH₂CH=CH₂ , CH₃CH=CHCH₃
2.Zanjirni tarmoqlanishi hisobiga izomerlar hosil bo‘ladi:
CH₃CH₂CH=CH₂, (CH₃)₂C=CH₂
3.Qo‘sh bog‘ga nisbatan o‘rinbosarlarning joylashishi hisobiga fazoviy izomerlar hosil bo‘ladi:

Tri- va tetra almashgan alkenlarni sis- va trans- izomerlarini belgilash uchun E, Z sistemadan foydalaniladi. Buning uchun qo‘sh bog‘li uglerod atomidagi o‘rinbosarlarning katta kichikligi aniqlanadi, kattasi 1, kichkinasi 2 bilan belgilanadi. Agar katta o‘rinbosarlar -bog‘ tekisligining bir tomonida bo‘lsa Z (tsis-), ikki tomonida joylashgan bo‘lsa YE (trans-) deb belgilanadi. Alken molekulasidagi o‘rinbosarlarni katta kichikligi aniqlanadi. Radikallarning katta kichikligi quyidagi qatorda ortib boradi:
-CH₃-CH₂CH₃-CH₂CH₂CH₃-CH₂CH₂CH₂CH₃-CH(CH₃)₂-S(CH₃)₃.
Galogenlarning katta kichiklik qatori quyidagicha NFCl Br I. Shu qoidalarni hisobga olib alkenni quyidagicha nomlash mumkin: