Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish


– mashg’ulot. Hayvonlarning parazit hayot tarziga moslashishini o’rganish



Download 0,88 Mb.
bet119/164
Sana31.10.2020
Hajmi0,88 Mb.
#50633
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   164
Bog'liq
Ekologiya-конвертирован

3 – mashg’ulot. Hayvonlarning parazit hayot tarziga moslashishini o’rganish



Material va jihozlar. Jigar qurti, qoramol tasmasimon chuvalchangi, odam askaridasi, chivin va burgalarning tashqi hamda ichki tuzilishini ifodalovchi rasmlar.

Tirik organizmlarning o’ziga xos yashash muhitlaridan biri boshqa tirik organizmlardir. Hatto o’lchami juda kichik bo’lgan bir xujayrali organizmlar ichida ham boshqa kichikroq organizmlar parazitlik qilib hayot kechiradi. Demak, bir organizm boshqa tirik organizm uchun yashash muhiti bo’lib xizmat qiladi. Boshqa organizmlardan yashash muhiti va oziq manbai sifatida foydalaniladigan organizmlar parazitlar deb ataladi. Yashash muhiti bo’lib xizmat qiladigan organizm esa xo’jayin deb ataladi. Parazit xo’jayin organizmida mahsus muhitda yashaydi va uning tashqi muhit bilan aloqasi xo’jayin orqali amalga oshadi. Xo’jayin organizmi yashash muhiti sifatida parazit uchun qulay va noqulay xususiyatlarga ega. Parazitlar yashash muhitining qulaylik tomonlaridan biri oziqaning doimo mo’l bo’lishidir. Bu holat parazitlarning tez o’sishiga va ko’payishiga imkoniyat yaratadi. Bundan tashqari, xo’jayin organizmida parazitlar tashqi muhitning har qanday noqulay ta’sirlaridan himoyalangandirlar. Tashqi dushmanlaridan himoyalanganlik ham parazitlar muhitining qulay tomonidir. Lekin, parazitlar uchun ekologik noqulayliklar ham mavjud. Bunday noqulayliklarga yashash maydonining cheklanganligi, kislorod bilan ta’minlanishning murakkabligi, bir xo’jayindan ikkinchisiga o’tish qiyinchiliklari hamda xo’jayin organizmining parazitga nisbatan ko’rsatadigan himoya reaksiyalari kiradi.


Ishni bajarish tartibi. Rasmlarda tasvirlangan parazit organizlarning tashqi tuzilishi diqqat bilan kuzatiladi. Rasmlar mavjud bo’lganda parazitlarning ichki tuzilishiga ham e’tibor beriladi. Parazitlar tuzilishida mavjud bo’lgan moslanishlar aniqlanib, ularning yuzaga kelish shart- sharoitlari haqida xulosalar qilinadi.

Xulosalar quyidagi jadvalga kiritiladi.

Tablitsa - 2

Parazitlardagi muhitga nisbatan paydo bo’lgan moslanishlar




Parazit tur

Xo’jayin

Yashash muhitiga nisbatan parazitning tashqi va ichki




organizmi va

organi


tuzilishida yuzaga kelgan moslanishlar

Jigar qurti







Qoramol tasmasimon

chuvalchangi









Odam askaridasi







Burga








Mavzuni mustahkamlash uchun savollar

  1. Odam va hayvonlarda parazitlik qiluvchi yana qanday organizmlarni bilasiz?

  2. Parazit o’simliklar va ularning tuzilishidagi moslanishlar haqida nimalar bilasiz?

  3. Parazitlardagi tashqi muhitga tushish bilan bog’liq moslanishlarni tushuntirib bering?

  4. Yuqoridagi o’rganilgan parazit organizmlarning serpushtligi haqida qanday ma’lumotlarni bilasiz?




  1. rasm. Jigar qurti. 9-rasm. Jigar qurtining rivojlanishi. 1-og’iz so’rg’ichi, 2- og’zi, 1- voyaga etgan karazi,

so’rg’ichi, 4- ichak, 5- jinsiy sistemasi. 2- suvga tushgan tuxumlar, 3- kiprikli

lichinka, 4- chuchuk suv shilig’I, 5,6-dumli lichinka, 7-o’tga yopishib qolgan tsista,



8-qoramol.

10-rasm. Parazit chuvalchanglarning xilma-xilligi. 1-cho’chqa tasmasimon chivalchangi, 2-uning boshi,



3- exinokokk, 4- exinokokk finnasi.

11-rasm. Parazit va kasal tarqatuvchi hasharotlar.

1-3- burga (urg’ochi, qurt, g’umbak), 4-5- bit va uning tuxumi, 6- bezgak pashsha, 7- oddiy pashsha/


Download 0,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   164




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish