Alisher Navoiy ijodi va hayotiga nazar

Alisher Navoiy ijodi va hayotiga nazar
Salohiddinova Shahnoza Bekzod qizi,
Samarqand davlat chet tillar instituti
Narpay xorijiy tillar fakulteti
93.578 02 95
ANNOTATSIYA
Bu maqola o’zbek va boshqa turkiy xalqlarning shoiri Alisher Navoiy haqidadir. Alisher Navoiyning hayoti davomida she’riyatdan tashqari davlat arbobi va zamondoshlari xotirasida qolganligi haqida bayon etiladi.
Kalit soʻzlar: Xamsa, Sulton Husayn, inshootlar, Xondamir, Oybek, Mirxond, Zahiriddin Muhammad Bobur , ilohiy ishq, gul.
Alisher Navoiy asli qanday inson bo’lgan va bu haqida biz qanchalik ma’lumotga egamiz. ¹Buyuk olim va mutafakkir shoir Alisher Navoiy ( 7-ramazon 844 - 1441 yil 9 fevral - 12 Jumodi us – soniy 906 – 1501- yil 3- yanvar ) ning tabarruk nomi, ulkan koʻlami bilan kishini hayratda qoldirgan ilmiy - adabiy va ijtimoiy - siyosiy faoliyati, jahon xalqlari madaniyati xazinasidan munosib oʻrin olgan ajoyib oʻlmas asarlari (u oʻttizdan ortiq badiiy hamda ilmiy asarlar yozib qoldirgan) koʻpchilikka maʼlum va mashhur.² Alisher Navoiy ijodkor ziyolilar oilasida tug’ilgan. Uning bobosi Abu Said shoir bo’lgan. Ikkinchi bobosi Muhammad Ali esa musiqachi va xattot sifatida tanilgan. Tarixchi Mirxond “ Ravzat us-safo ’’ asarida yozishicha, Amir Alisherning bobosi Amir Temurning o’g’li Umarshayx bilan emikdosh bo’lgan. Va bundan tashqari Navoiy hayoti chogʻlaridayoq mashhuri jahon boʻldi, vaqt oʻtishi bilan esa uning shuhrati tobora ortib bordi. ³Navoiy o’zi barpo etgan madrasalarning mudarrislari, talabalari, hatto oshpaz va farroshiga ham sersaxovatlik bilan maosh to’lab yurgan. Eng ilmli talabalarga shaxsan Navoiyning o’zi oyiga 24 oltin pul va yiliga besh qop oshlik bergan. O’sha vaqtda 5ta semiz qo’y olish mumkin bo’lgan. Navoiy o’z jamg’armasi hisobidan Hirotda va butun Xuroson mamlakatida 300 dan ortiq inshootlar qurdirgan. Tarixdan ma’lumki, Alisher Navoiy qo’li ochiq insonlardan bo’lgan. Faqat xalq dardi bilan yurgan va oddiy xalqning dardini o’z asarlarida ham bayon etgan:
Menga qilsa ming jafo, bir qatla faryod aylamam,
Elga qilsa bir jafo, ming qatla faryod aylaram.
Bu satrlar so’zimizning yaqqol misoli desak bo’ladi.
Binobarin, jahon adabiyoti tarixida buyuk namoyandalaridan biri boʻlib qoldi. Alisher Navoiy ikki tilda mukammal ijod qilgan. Turkiy tilda “ Navoiy ’’ , forsiy tilda esa “ Foniy ’’. Shoirning forsiy she’rlar to’plami “ Devoni Foniy’’ deb nomlangan. Maʼlumki, Alisher Navoiy qariyb 30 yilga yaqin turli davlat ishlarida turdi, Sulton Husaynning eng yaqin maslahatchisi sifatida davlatning ichki va tashqi siyosatini belgilash va yoʻnaltirishda faol ishtirok etdi. Alisher Navoiy “muqarrabi hazrati sultoniy’’ ya’ni, sulton hazratlarining eng yaqin kishisi degan unvonni olgan. Unvon Navoiyga davlatning barcha ishlariga aralashish huquqini bergan. Alisher Navoiy va