Турк адабиёти тарихи



Download 438 Kb.
bet11/63
Sana12.01.2017
Hajmi438 Kb.
#362
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   63

LATIFALAR


Yumor har bir xalqning o‘ziga xos, xarakterli xususiyatlarini yorqin ko‘rsatadi. Turk xalq og‘zaki ijodida, latifalar rang-barangligi bilan ajralib turadi. Bu latifalar turklar hayoti bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, turk xalqi ma’naviy madaniyatining ajralmas qismidir. Turk latifalarining ilk yozma namunalarini XIII–XIV asrga oid bo‘lgan adabiy yodgorliklarda ko‘rish mumkin. Xo‘ja Nasriddin haqidagi 43 latifani qamrab olgan ilk to‘plam sanasi 1571 yil. Nasriddin Xo‘ja tarixiy shaxs bo‘lib, 1208–9 yili Sivrihisorga yaqin joydagi Horto qishlog‘ida tug‘ilgan. Otasidan so‘ng biroz vaqt qishloqda imomlik qiladi va 1237 yilda mutasavvuf olim Sayyid Mah­mud Hayroniyga murid bo‘lish uchun Oqshaharga keladi. Umrining oxirigacha (1284) shu yerda yashab qolgan Xo‘ja xalq orasida nihoyatda zukko, gapga usta, adolatpesha odam sifatida taniladi. Nuktadon, orif inson bo‘lgan Nasriddin Xo‘ja zamondoshlarining ko‘nglidagi gaplarni topib aytganki, bora-bora u haqida latifalar to‘qilib, xalq qahramoniga aylanib ketgan. 1837 yildan buyon Xo‘ja Nasriddin latifalari kitob holida tez-tez bosilib turibdi. 1857 yildan e’tiboran Yevropa tillariga tarjima qilina boshlangan. 1865 yilda qirqdan ortiq latifalar o‘zbek tilida kitobot qilingan. Xo‘ja Nasriddin bugungi kunda ko‘plab turkiy xalqlarning sevimli qahramonidir. Xo‘ja Nasriddindan boshqa Bekri Mustafo, Bektoshiy, Qora­qush, Xobenneka kabi turk xalq qahramonlari borki, bular ha­qidagi latifalarning o‘zi alohida-alohida turkumlardan iborat. Bekri Mustafo erkin fikrlovchi, qotib qolgan, qoloqlikka qarshi kurashuvchi shaxs sifatida tasvirlansa, darvish Bektoshiy topqirligi bilan ayrim kaltabin qozilarning, din peshvolarining ustidan kuluvchi xalq qahramoni sifatida tasvirlanadi. Go‘l, berahm, qaysar hukmdorlar haqidagi latifalar vazir Qoraqush nomi bilan bog‘liq. Qoraqushning kaltafahmli­gi uning so‘zlarida, xizmatkorlariga ish buyurishida ko‘rinadi. Xobenneki haqidagi latifalarda ham sodda, go‘l odamlar ustidan kulinadi.

Latifalarda mavzu jihatdan o‘zga xalqlar folklorida uchraydigan voqealarga qisman o‘xshashlari ham bo‘lishi mumkin.

Namunalar:

Bir kuni Qoraqushning lochini qafasdan chiqib ketibdi.

- Darvozani yopinglar, lochin chiqib ketmasin, - buyuribdi Qoraqush qorovullariga.

Qozi bo‘lgan Afandi da’vogarningmi, javobgarningmi haq­liginimi yecha olmay boshi qotdi-da, ikkalasini ham kaltaklashni buyurdi.

Jazo bajarilgach, xo‘rsinib dedi:

- Endi vijdonim toza, qaysi biri aybdor bo‘lsa ham jazodan qutulolmadi.




Download 438 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish