Aholi statistikasi Aholini o’rganish

TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI

• Buxgalteriya hisobi va audit fakulteti ST-75 guruh talabasi Ismoilov Sardorning IQTISODIY STATISIKA fanidan tayyorlagan taqdimoti

Aholi statistikasi

1.Aholini o’rganish

2.Aholini ro’yxatga olish va uni o’rtachasini hisoblash

3.Aholi harakatining ko’rsatgich turlari

Aholi haqida tushuncha

Aholi – ma’lum bir davrda (dunyo, qit’a,mamlakat yoki uning bir qismi) yashaydigan odamlar to’plami.

Aholi statistikasining asosiy vazifalari:

aholini va uning mamlakatda tarqalishini beldilaydi

ko’payish jarayonlarini – aholining tabiiy harakatini o’rganadi

aholining tarkibini tavsiflaydi

aholining mexanik harakatini(ko’chishini) hisobga oladi

bo’lajak populyatsiyani aniqlaydi

statistik hisobga olish va demografik jarayonlarni tahlil qilish usullarini ichlab chiqadi

Aholi soni statistikasi

Statistikaning eng muhim birlamchi vazifalaridan biri aholi sonini va uning mamlakat hududlari bo’yicha joylashishini o’rganishdan iborat.Aholi

Soni haqidagi asosiy ma’lumot aholi ro’yxati hisoblanadi.Aholi soni quyidagicha aniqlanadi:

=

- bazis davr

•  

Aholini ro’yxatga olish o’rtasida tug’ilganlar, o’lganlar, kelganlar va ma’lum bir hududga ketganlarning mavjud qaytlari, so’nggi aholini ro’yxatga olish ma’lumotlariga asoslanib aniqlanadi.

Aholini ro’yxatga olish o’rtasida tug’ilganlar, o’lganlar, kelganlar va ma’lum bir hududga ketganlarning mavjud qaytlari, so’nggi aholini ro’yxatga olish ma’lumotlariga asoslanib aniqlanadi.

Ko’pgina davlatlarda aholining tabiiy harakati FHDYO (fuqarolik holati dalolatnomalari) orqali hisobga olinadi.Bu yerda o’lim, tug’ilish, nikoh va ajralishning har qanday faktlari hisobga olinadi.

Aholi sonini aniqlashda ba’zi tushunchaklarga to’xtalib o’tamiz:

Doimiy aholi – bu ro’yxatga olish paytida haqiqiy

joylashgan joyidan qat’i nazar, ma’lum bir joyda yoki hududda doimiy yashaydigan odamlarning yig’indisi.

Mavjud aholi – bu aholini ro’yxatga olish davrda ma’lum bir joyda yoki hududda, doimiy istiqomat joyidan qat’i nazar yashaydigan odamlarning yig’indisi.

Vaqtinchalik fuqarolar – ushbu joyda vaqtincha istiqomat qilishadi(ko’pi bilan 6 oy ), ammo bu hududdan tashqarida doimiy yashaydilar.

Vaqtinchalik fuqarolar – ushbu joyda vaqtincha istiqomat qilishadi(ko’pi bilan 6 oy ), ammo bu hududdan tashqarida doimiy yashaydilar.

Vaqtincha yo’q – ushbu hududda doimiy yashaydigan, lekin ro’yxatdan o’tish paytida u yerda bo’lmagan ( 6 oydan oshmagan davr uchun).

Aholining ushbu toifalari o’rtasida o’zaro munosabatlari mavjud bo’lib, ular aholining toifalari balansi deb ataladi.

Aholi mexanik harakati tufayli

Aholining tabiiy harakati tufayli

Aholi sonining umumiy o’zgarishi

Aholining tabiiy harakatini ifodalovchi nisbiy ko’rsatkichlar quyidagilar:

Tug’ilishning umumiy koeffitsiyentini ma’lum hududdagi aholining har 1000 tasiga nechta tug’ilish to’g’ri kelishini ifodalaydi

1.Tug’ilish umumiy K=

2.Umumiy vafot etish K=

•  

3.Tabiiy o’sish K=

3.Tabiiy o’sish K=

4.Yashash K= yoki

5.Maxsus tug’ilish K=

•  

O’rtacha aholi soni

Aholi soni yil davomida sezilarli darajada o’zgarib turadi, shuning uchun yiliga o’rtacha aholi soni aniqlanadi.Biz quyidagi usullardan foydalanishimiz mumkin:

1.Davr boshida va davr oxiridagi ma’lumotlar mavjud bo’lsa o’rtacha arifmetik formuladan foydalanamiz:

A=

•  

2.Agar aholi soni to’g’risida bir-biriga teng bo’lgan oraliqdagi sanalardagi bir nechta ma’lumotlar berilgan bo’lsa, o’rtacha xronologik formula yordamida hisoblanadi:

2.Agar aholi soni to’g’risida bir-biriga teng bo’lgan oraliqdagi sanalardagi bir nechta ma’lumotlar berilgan bo’lsa, o’rtacha xronologik formula yordamida hisoblanadi:

A=

3.Sanalar orasidagi intervallar teng bo’lmasa, o’rtacha tortilgan xronologik formuladan foydalaniladi:

A=

•  

Aholini o’rganish

Statistikani aniqlagan holda , statistika butun mamlakatda ham ,uning alohida mintaqalarida ham guruhlash usulidan foydalangan holda aholi tarkibini o’rganadi.

Guruhhlash:ijtimoiy tarkibi , faoliyat sohalari va iqtisodiyot tarmoqlari , kasbi , jinsi , yoshi,oilaviy holati bo’yicha amalga oshiriladi.

E’tiboringiz uchun rahmat