Abu rayxon beruniy



Download 15,18 Kb.
Sana01.01.2022
Hajmi15,18 Kb.
#304287
Bog'liq
ABU RAYXON BERUNIY


ABU RAYXON BERUNIY

O’rta asrda yashab ijod etgan mashxur olimlardan biri Xorazmlik buyuk alloma Abu Rayxon Muhammad ibn Axmad Beruniydir 973-1048 . U ilk o’rta asrda O’rta Osiyo xalqlarining iqtisodiy va ma’naviy hayotida katta voqealar sodir bo’layotgan bir davrda yashadi. Xaqiqatdan,tarix saxifalariga bir nazar tashlasak juda og’ir bir sharoitda yashab ijod qilganligining guvoxi bo’lamiz.

Beruniy 973 yil 4 sentabrda Xorazmning qadimiy Kot (xozirgi Beruniy) shahrida tugiladi. Abu Rayxon Beruniy dunyo fani tarixida yorqin iz qoldirgan ulug’ entsiklopediyachi olimlardan biri u bizga ma’lum bo’lishicha, 150 dan ortiq ilmiy meros qoldirganlar. Olimning asarlari matematik jihatdan turli-tuman, matematika, fizika, astronomiya, geodeziya, materologiya, etnografiya, filologiya va falsafa fanlari soxalarida qoldirgan ilmiy merosdir.

Shuning uchun akademik S.X.Sirojiddinov Beruniy ijodiga "Beruniy qiziqqan soxalarni sanab chiqishdan ko’ra qiziqmagan soxalarni sanab chiqish osonroqdir" deb baxo bergan. Beruniyning ijodi o’zining turi va qo’lamining kengligi bilangina emas, balki teranligi va hayotiyligi bilan ham qimmatlidir.

Beruniy o’zining arifmetikadan "Hind roshiqlari xaqida kitob" asarida o’rta asr arifmetikasida juda keng tarqalgan mashxur o’lchamli qoidani ko’rib chiqadi. Beruniy o’zining "o’tmishdan qolgan yodgorliklar" degan asarida geometrik progressiya xadlarining yigindisini topish usulini xususiy misolda ko’rsatadi.
Beruniyning asarlarida matematikaga doir masalalarni quyidagicha xulosalaydi.

1. Beruniy Evklid va Muhammad Xorazmiyning goyalarini rivojlantirib nazariy elementlarni o’z ichiga olgan arifmetika va algebrani qaraydi. U arifmetika va algebraning asosiy masalalariga ta’rif beradi xamda unli va oltmishli tizimning asosiy printsiplari, abjad xisobi, kvadrat va kub tenglamalarni takribiy yechish usullarini bayon etadi.

2. Beruniy geometrik miqdorlarni son deb qarash bilan bu miqdorlar ustida arifmetik amallarni bajarishda son tushunchasini musbat xaqiqiy sonlargacha kengaytiradi.

3. Muhammad Xorazmiy arifmetik asarida "aralash tizim" unli va oltmishli tizimni qo’llagan bo’lsa, Beruniy o’z asarida birinchi bo’lib bir eradan ikkinchisiga o’tishda butun sonlar uchun oltmishli tizimni qo’llaydi.



I. Beruniy geometriyaning asoschisi Evklidning asosiy geometrik tushunchalar va geometrik shakllarga bergan ta’riflarining ayrimlarini aniqlash va to’ldirish bilan bu ta’riflarga teng kuchli ta’riflar beradi.
Download 15,18 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish