A. Navoiy zamonasidagi badiiy adabiyotning turli janrlarida ijod etgan va Shu sohalarda original asarlar yaratgan buyuk so`z san`atkoridir. Navoiy o`z asarlari orqali sermazmun maktab yaratgan buyuk iste`dod eg

A.Navoiy zamonasidagi badiiy adabiyotning turli janrlarida ijod etgan va Shu sohalarda original asarlar yaratgan buyuk so`z san`atkoridir. Navoiy o`z asarlari orqali sermazmun maktab yaratgan buyuk iste`dod egasidir. Navoiy Husayn Bayqaro saroyida ish ko`rgan adabiyot jamiyatining tashkilotchisi va ustozi edi. Shu jamiyatdan o`z atrofiga zamondosh Shoir va yozuvchilarni to`plab ular bilan fors-tojik va turk-o`zbek Shoirlarining ijodlari haqida, adabiyotning turli masalalari to`grisida, til va uslub haqida sermazmun va jozibali suhbatlar olib borar edi. Bu suhbatlar Navoiyning aytishicha, jonli munozaralarga aylanib ketar edi. Bundan esa Navoiy har choq xursand va mamnun bo`lgan. Navoiy zamondosh Shoir, yozuvchilarning buyuk homiysi va ustozi edi. Shoir va yozuvchilarning shaxsiy munozaraviy suhbatlarida biror chigil masala tug`ilib qolgudek bo`lsa hamda o`rtada hal qilinmasa, Shu masalani uzil-kesil hal qilish uchun suhbatdoshlar Alisher Navoiyga murojaat kilardilar. Ular Navoiyning tiyran fikridan har doim o`zlariga kerakli fikrlarni topa olar edilar. Deyarli 40 yil davomida olib borilgan shu suhbatlar turk-o`zbek badiiy adabiyotida to`plangan boy tajriba, adabiyotning turli janrlarida to`plangan o`zining shaxsiy tajribalari keyinchalik «Xamsa», «Xazoyinul maoniy», «Mezon-ul avzon», «Majolis-un-nafois», «Muhokamat-ul-lug`atayin», kabi asarlarni yozish uchun Navoiyga asos bo`lgandir. Shu yuqorida ko`rsatilgan asarlarning yozilishi uchun bo`lgan boshqa sabablar Navoiy yashagan va ijod etgan davrdagi tarixiy sharoitlar bilan bog`likdir. Bir vaqtlar shuhrat qozongan va qo`shni davlatlarga ko`rqinch tug`dirib kelgan temuriylar davlati Navoiy ko`z oldida inqirozga yuz tuga boshladi. Temuriylar o`rtasidagi uzluksiz kurashlar davlatning harbiy- iqtisodiy qudratini zaiflashtirib yuborgan edi. Adabiyotda va adabiy tilda etakchilik xamon traditsion forsigo`y shoirlar ko`lida edi. Maktab va madrasalarda arab va fors tili o`rganilib, ular bilan birga fors poeziyasi haqida ma`lumot olinar edi. O`zbeklar orasidan chiqqan shoirlar o`zlarining dastlabki asarlarini ona tilida emas, balki fors tilida yozar edilar. Fors tili esa asrlar mobaynida fors tilida yozgan so`z ustalari tarafidan ishlanib, sayqal berib kelingan til edi. Shuning uchun ham fors poeziyasida tarbiyalangan turk-o`zbek shoirlari uchun o`z ona tilida yozishdan ko`ra badiiy jihatdan ishlangan fors tilida yozish oson edi. Bunga odatlanib qolgan ko`pgina turk-o`zbek shoirlari o`z asarlarini forsiy til bilan yozib kelgan. Alisher Navoiy «Majolis-un-nafois» asarida 459 ta shoir haqida ma`lumot berib, Shundan 2-majlisda 91 shoirdan 16 ta shoirning turk-o`zbek tilida, 3-majlisda 175 ta shoirdan faqat 3 tasigina turkigo`y ekanligini aytadi. Shu keltirilgan ma`lumotdan ham ko`rinib turibdiki, o`zbeklar ichidan etishib chiqqan so`z ustalari o`z ona tilida asar yozishga kam e`tibor berganlar. Bu hol siyosiy jihatdan ham temuriylar davlatiga ma`lum darajada putur egkazar edi. Shunday sharoitda o`zbek tilini mensimas, uning burdini tushirishga, bu til avom tili, dag`al til, ilmiy va badiiy tushunchalarni ifoda qilish kudratiga ega bo`lmagan til, degan fikrlar ilgari surilar edi.