|
8-синф
MS Excel dasturida diagramma va grafiklarni tahrirlash
Darsning texnologik xaritasi
Mavzu
|
Diagramma va grafiklarni tahrirlash
|
Maqsad va vazifalar
|
Darsning maqsadi: o’quvchilarga diagramma va grafiklarni tahrirlash imkoniyatlarini o’rgatish.
Darsning ta’limiy vazifasi: o‘quvchilarga MS Excel dasturida diagrammalarga o‘zgartirish kiritish, ya’ni tahrirlash imkoniyatlari hamda format menyusi yordamida amalga oshirilish mumkin bo’lgan ishlar haqida amaliy topshiriqlar orqali bilim berish va ko’nikmalar hosil qilish.
Darsning tarbiyaviy vazifasi: o’quvchilarni yangi bilimlar egallashga va tartib-intizomga doimo rioya etishga hamda dizaynlik kasbiga yo’naltirish.
Darsning rivojlantiruvchi vazifasi: o‘quvchilarning kompyuterdan foydalanish haqidagi bilim va tasavvurlarini kengaytirish.
|
O‘quv jarayonining mazmuni
|
MS Excel dasturida diagrammalarga o‘zgartirish kiritish, ya’ni tahrirlash imkoniyatlari. Format menyusi yordamida amalga oshirilish mumkin bo’lgan ishlar. Mavzuni amaliy topshiriqlar orqali ochib berish.
|
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi
|
Uslub: Ma’ruza va amaliyotning uyg‘unligi.
Shakl: Savol-javob. Jamoa va kichik gruhlarda ishlash.
Vosita: Elektron resurslar, darslik, plakatlar; tarqatma materiallar.
Usul: Tayyor prezentatsiya va slayd materiallari asosida.
Nazorat: Og‘zaki, savol-javob, muhokama, kuzatish.
Baholash: Rag‘batlantirish, 5 ballik reyting tizimi asosida.
|
Kutiladigan natijalar
|
O’quvchilar yangi bilim va ko’nikmaga ega bo’ladi. Ular MS Excel dasturida diagrammalarga o‘zgartirish kiritish, ya’ni tahrirlash imkoniyatlari hamda Format menyusi yordamida amalga oshirilishi mumkin bo’lgan ishlar haqidagi bilim va ko’nikmalarni egallaydilar.
|
Kelgusi rejalar (tahlil, o‘zgarishlar)
|
O’qituvchi o’z faoliyatining tahlili asosida yoki hamkasblarining dars tahlili asosuda keyingi darslariga o‘zgartirishlar kiritadi va rejalashtiradi.
|
Asosiy tushunchalar:
Gistogrammalar, nuqtali diagrammalar (grafiklar), doiraviy diagrammalar, diagrammani, sarlavhalarni, shkalalarni, o’qlarni, ma’lumotlar yozuvlarini, ma’lumotlar qatorlarini, afsonani tahrirlash.
Qo’llanmada interfaol uslublar uchun quyidagicha belgilashlar qo’llanilgan.
M – ma’ruza, AH – aqliy hujum, K – klaster, BST – blits-savol-test, SJ – savol-javob, MY – mashq bajarish yoki misol va masala yechish.
Darsning blok-chizmasi
|
Dars bosqichlari
|
Vaqt
|
Usullar
|
1
|
Tashkiliy qism
|
3 minut
|
|
2
|
O‘tilganlarni takrorlash
|
7 minut
|
SJ, K, BST, MY
|
3
|
Yangi mavzu ustida ishlash
|
17 minut
|
M, AH
|
4
|
Yangi mavzuni mustahkamlash
|
15 minut
|
SJ, K, BST, MY
|
5
|
Uyga vazifa
|
3 minut
|
|
O’tilganlarni qisqacha takrorlash quyidagicha amalga oshirish mumkin.
SJ, K, MY Avvalgi mavzudagi materiallar asosida.
BST Avvalgi mavzular va qo’shimcha testlar.
Mavzuni yoritish:
M Darsda asosiy e’tibor o‘quvchilarning jadval xususiyatlarini to‘liq aks ettirishi uchun mos diagramma turini tanlashni o‘rgatishga qaratiladi. Masalan, qanday holda gistogrammadan foydalanish lozim, qanday holda doiraviy diagramma yaxshi natija beradi yoki grafiklarni qachon qo‘llash maqsadga muvofiqdir.
AH Darsni interfaol usulda tashkil etilishi (diagramma hosil qilishning har bir qadamida o‘quvchilarga vazifa topshiriladi va o‘zlashtirish darslikdagi savollar orqali tekshirib boriladi) kerakli natijani beradi.
MS Excel dasturi hosil qilingan diagrammalarga o‘zgartirish kiritish, ya’ni tahrirlash imkoniyatini ham beradi. Masalan, Format menyusi yordamida diagrammalar, avvalgi darsdagi rasmlarda ko’rganingizdek, qiziqarli va go‘zal holatga keltirildi. Buni avvalgi darsdagi misollardan sezgansiz, albatta. Formatlash uchun diagramma yoki grafikning elementi tanlanib Format menyusiga kiriladi. Bu holda menyu tarkibi tanlangan elementga mos bo’ladi, masalan:
 
 
Hosil qilingan diagramma yoki grafik ustida Format menyusi yordamida quyidagi ishlarni amalga oshirish mumkin:
-
tahrir qilish (diagramma turi, ma’lumotlarni, ma’lumotlar shrifti, rang va fonini o‘zgartirish);
-
diagramma o‘lchamlarini, vertikal va gorizontal o‘qlarning formatlarini o‘zgartirish;
-
diagramma chegarasi chiziqlarini tanlash;
-
siljitish va chegaralarni surish va boshqalar.
Masalan, belgilangan o’qqa mos formatlash oynasi yordamida ko’rinishni, shkala chegaralari va bo’laklash qiymatlari, oraliq chiziqlarni tanlash, shrift turi, foni va rangi, son formatlarini tanlash matn yo’nalishi va boshqa bir qancha o’zgartirishlar kiritish imkonini beradi.
Diagramma va grafiklar elementlarini formatlash va tahrirlash uchun mos kontekst-menyulardan foydalanish ham qulay. Quyida diagramma va grafiklar elementlariga ko’pgina kontekst-menyular ko’rinishi ifodalangan.
Kontekst-menyular yordamida ochilgan tahrirlash oynalari mos elementlar formatini bekor qilish, o’zgartirish kiritish va boshqa amallar bajarish imkoniyatini beradi.
Quyidagi misol yordamida grafikni tahrirlash imkoniyatini ochib berishga harakat qilamiz.
1–misol.  ikki noma’lumli ikkita tenglamalar sistemasini grafik usulda yeching.
Yechish. Berilgan tenglamalar sistemasini quyidagi ko’rinishga keltirib olamiz:  .
Demak, tenglamalar sistemasini yechimi ikkita to’g’ri chiziqning kesishgan nuqtasi bo’lar ekan. Bu to’g’ri chiziqlarning kesishish nuqtasi qaysi oraliqda bo’lishi noma’lum bo’lgani uchun A ustunda x ni qiymatini -100 dan 0 gacha 10 qadam bilan hosil qilib olamiz. Avvalgi darsda to’g’ri chiziq grafigini hosil qiligan edik. Shu kabi B va C ustunlarda x ning tanlangan qiymatlariga mos 1-funksiya va 2-funksiyani qiymatlarini aniqlaymiz. Hosil bo’lgan qiymatlar asosida nuqtali grafiklar hosil qilib, kesishish nuqtasi borligini va x ning qiymati -10 dan katta ekanligini ko’ramiz.
Endi A ustundagi x ning qiymatini -10 dan 10 gacha 2 qadam bilan hosil qilib olamiz. Grafiklar ham mos ravishda o’zgaradi.
Grafiklardan ko’rinadiki, kesishish nuqtasida x ning qiymati 0 dan katta va 5 dan kichik ekan. Shuning uchun, A ustundagi x ning qiymatini 0 dan 5 gacha 0,5 qadam bilan hosil qilib yangi grafiklarga ega bo’lamiz.
Demak, kesishish nuqtasida x ning qiymati 1 dan katta va 2 dan kichik. Shu tariqa oraliqni va qadamlarni kichraytirib borib, quyidagi natijaviy grafiklarga ega bo’lamiz.
To’g’ri chiziqlar grafiklari kesishish nuqtasi aniqroq ko’rinishi uchun quyidagicha tahrirlashni amalga oshirdik:
-
afsonani olib tashladik;
-
diagrammalarning standart turidan Nuqtali (Точечная) turi o’rniga Grafik (График) turini tanladik.
Javob: (1,25; 3,75).
Izoh. Grafik hosil qilishda OX toifalar o’qida kerakli ko’lamdagi qiymatlar aks etishi uchun avval nuqtali grafik turi tanlanib, tayyor grafikni tahrirlaganda oddiy grafik turini tanlash muhim.
Mavzuni mustahkamlash va yakunlash:
SJ Darslikdagi yoki qo’shimcha savol va topshiriqlar.
K Diagramma obyektlari va misollar.
MY Darslikdagi 1-2-mashqlar.
BST Avvalgi mavzular yoki qo’shimcha testlar asosida.
Uyga vazifa:
1. Darslikdagi 3-mashq.
2. Test tuzish (10 ta va undan ortiq).
Do'stlaringiz bilan baham: |
