8-амалий машғулот (4 соат) Мавзу: Автомобиль йўлларида транспорт шовқинини камайтиришнинг ўзигахос хусусиятлари

8-АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ (4 соат)
Мавзу: Автомобиль йўлларида транспорт шовқинини камайтиришнинг ўзигахос хусусиятлари.
Ишдан мақсад: Автомобил йўлларида транспорт шовқинини камайтириш чора тадбирлари тўғрисида билим ва кўникмаларига эга бўлиш.
Шовқинни камайтирадиган тадбирлар ишлаб чиқилганда шовқин даражасини камайтириш мураккаблигини қуйидаги жадвал билан топиш мумкин:

Талабқилинадиганшовқиндаражаси, дБА	5	10	15	20
Натижагаэришишмураккаблиги	Осон	Эришишмумкин	Мураккаб (мумкин)	Жудамураккаб

Аҳолипунктлариданайланибўтилганда, автомобилйўлиривожлантирилгандаҳаракатжадаллигиэнгкўпўтганвақтда 400 авт./соататрофидабўлгандашовқинникамайтиришсамаралибўлишиниҳисобгаолишкерак, мисолучун, ҳаракатжадаллигини 200 авт./соатгачакамайтиришшовқинни 1,5 дБАкамайтиради. Ҳаракатжадаллиги 2000 авт./соатдан 1500 авт./соатгачакамайтирилгандаэса транспорт оқимишовқини 0,5 дБАкамаяди.

Шовқинданҳимояқиладиганиншоотларватўсиқларникўндалангпрофилдажойлаштиришҳаракатхавфсизлигини, сақлашхаражатлар минимум бўлишинитаъминлаши, қатновқисми, йўлёқасиниосонтозалашимконинибериши, фойдаланишишлариниқийинлаштирмаслигикерак. Фойдаланишучуносонвақийинбўлганзоналаргамисол 8.1 ва 8.2-расмларда кўрсатилган. Қатновқисмининг чети биланшовқинданҳимояқилувчитўсиқорасиқатновқисмидантозаланганқорнитўплашгаимконберишикерак (8-1-жадвал).

8.1-жадвал

Қатновқисминингкенглиги	Шовқинданҳимояқиладиганбарьергачабўлганмасофа, м
	йўлнингбиртомонидажойлашганда	йўлнингиккитомонидажойлашганда
7	2	-
9	2,5	2
10,5	2,5-3,0	2
15	3,0-3,5	2,5
20	3,5-4,0	2,5

Шовқинданҳимояқиладигантўсиқхавфниоширадиганэлемент бўлибқолмаслигикерак. Бумақсадгаэришишучунтўсиқйўлучунажратилган ер чегарасиданташқаридабўлиши, тўсиқларбиланбиргаишлатилиши, тўсиқларбиланберкитилишимумкин (8.3-расм). Охиргиусулидатўсиқларбиланшовқинданҳимояқилишиншоотиорасиҳисоблангантезликдаурилганавтомобилмаксималэгишимумкинбўлганоралиқданкўпбўлиши, қорни механик тозалашимкониятиниберишикерак. Тўсиқларшовқинданҳимояқилишиншоотиданкамида 9 м чиқибтуришикерак.

8.1-расм. Иккиташовқинданҳимояқилишиншоотиўртасидафойдаланишхизматиучунмураккаб зона ҳосилбўлишигамисол.



8.2-расм. Ландшафт ташкилқилинишиучунминимал зона ҳосилқилинганкўндалангпрофилдатўсиқўрнатилишисхемаси:
1- йўлучунажратилган ер чегараси; 2- ландшафт ташкилқилинадиган зона; 3- шовқинданҳимояқиладигантўсиқ; 4- йўлёқаси; 5- қатновқисми.

Автомобил йўлининг икки томонида ҳам уй-жой бинолари бўлганда тўсиқ устида қайтарилган шовқин уй-жой биноалари ичида кучайиши мумкин. Бундай ҳолатларда шовқинни ютадиган тўсиқлар ишлатилади, шовқинни қайтарадиган тўсиқлардан фарқи, улар қарши томонда, ўтаётган автомобиллар салонида шовқинни кучайтирмайди (8.4-расм).

8.3-расм. Шовқинданҳимояқиладигантўсиқларолдидатўсиқўрнатишсхемаси:
а) –ярим қаттиқ планка турли, тўсиқданалоҳида; б) –парапетлиқаттиқтури, тўсиқбиланқўшибишлатилган; в) –ярим қаттиқ планка турли, трос ёкиаралаштўсиқбиланкучайтирилган.

8.4-расм. Тўсиқўрнатилгандашовқиннингтарқалишчизмаси:
а) –шовқинниқайтарувчи; б) – шовқинниютувчи

Шовқинниқайтарадигантўсиқниэнгаштирибшовқинни, шовқинуй-жойлартомонгатарқалишиникамайтириш (8,5-расм), ёкизинасимоншовқинқайтарадигантўсиққуришмумкин (8,6-расм). Тўсиқнингэгилишбурчаги 8,6-расмдаги жадвалдагилекбўлади.

Ҳисобгакўрашовқиннингкамайиши,дБА	5	10	14	16	18	20	22	24
Конструкциянингминималнисбийоғирлиги, кг/м^2	14,5	17	17	19,5	22	24,5	32	39

Автомобилйўлидаажратишполосасибўлсашовқинданҳимояқиладигантўсиқунингўқиданҳамўтказилиши, зарурбўлгандатўсиқлар била ўралишимумкин. Шундайбўлгандақаршиданкелаётганавтомобилларнингчироғиҳайдовчиларнингкўзиниқамаштирмайди. Самаралибўлишиучуншовқинниютадигантўсиқнингбаландлигикамида 2 м бўлишикерак.

8.5-расм. Эгилишитурличабўлгандашовқиннингтўсиқданқайтиши: ШМ – шовқинманбаи

8.6-расм. Асосийгеометрикўлчамларикўрсатилганзинасимоншовқинқайтарадигантўсиқнингчизмаси:

а) –тўсиқнингзинасимон профили; б) –тўсиқнингжойлашишчизмаси; эгилишбурчагиY>/2 ;Y_­^`/2

Шовқинданҳимояқиладигантўсиқнингэнгкамузунлигиуй-жойбинолариданкамида 100-150 м чиқарилганбўлишикерак, агарпландаохиришовқинманбаасиданташқаригаэгилганбўлсаунданкамбўлишиҳаммумкин (8,7-расм).бурчакдоимийбўлишикерак.

Шовқинданҳимояқилувчитўсиқлар, тупроқкўтармаларбилан транспорт шовқиниданҳимояқилишучунйўлпойиандозабўйлама профили тавсияқилинишимумкин, шовқинданҳимояқиладиганиншоотларйўлпойидажойлашганбўлсақортозалашгаимконберадиганкенгайганжойларбўлишикерак (7,8-расм).



8.7-расм. Шовқинданҳимояқиладигантўсиқузунлигиниқисқартиришчизмаси:
а) –узунлигиминималбўлгантўғрилиниялитўсиқ; б) –букилган учи йўлучунажратилганерданчиқибтурадигантўсиқ; в) –узунлигиқисқартирилган, йўлучунажратилганердажойлашадигантўсиқ.

8.8-расм. Шовқинданҳимояқиладиганиншоотларнижойлаштиришучунтавсияқилинадиганйўлпойикўндаланг профили:
а) –баландлиги 2 м гачабўлганкўтармадагийўлпойикўндалангпрофилидабўйламқувурдренажлишовқинданҳимояқиладигантўсиқўрнатиш; б) –шунингўзи 2 м дан баланд кўтармада, ер пойибутункенглигида дренаж қатламибилан; в) –йўлпойикўндалангпрофилидагитупроқкўтарма, бўйламақувурдренажли, ёнкюветиз; г) –ҳимоясамарадорлигиниоширишучунтупроқкўтармагаўрнатилганшовқинданҳимояқилувчитўсиқ; а  3 м - Iтоифайўл ер пойинингкенгайтилиши; а  2 м –шунингўзибошқатоифалийўлучун
Жамоаттранспортитўхтайдиганжойлардапиёдаларўтишиучунтўсиқларочиқбўлади, қаршитўсиқларўрнатилади (8,9-расм). Тўсиқларбир-бириниқоплабтуришиўтишжойикенглигинингкамидаиккимартасигатенгбўлишикерак. Тўсиқнингичкитомонишовқинниютадиганқилибишланади. Ўтишжойинингэникамида 2 м бўлади.

8.9-расм. Қаршитўсиқнингжойлашишчизмаси(а) қўшалоқтўсиқ (б) аҳолипунктидажамоаттранспортинингтўхташи.