7-amaliy mashg`ulot Mavzu: Hol va uning ifodalanishi, turlari. Gap bo`laklari tartibi

7-amaliy mashg`ulot Mavzu: Hol va uning ifodalanishi, turlari. Gap bo`laklari tartibi

7-amaliy mashg`ulot Mavzu: Hol va uning ifodalanishi, turlari. Gap bo`laklari tartibi

Takrorlash: 1. So`z kengaytiruvchilari qaysi bo`laklar? 2. Gap kengaytiruvchilari qaysilar? 3. Bo`lakning bo`lagi hisoblanuvchi gap bo`laklari qaysi? 4. Kesimlik shakllarini ayting. 5. Egalik olmoshi ega vazifasida kelgan gapga misol keltiring.

Hol ega kabi gap kesimidagi kesimlik shakllari (Pm)ning ma`noviy xususiyatini muayyanlashtiruvchi, aniqlashtiruvchi bo`lak. Hol gap bo`laklari qatorida kesim, egadan keyin turuvchi bo`lakdir. Holning tuzilishiga ko`ra turlari: 1) holning so`z bilan ifodalanishi: Rustamjon halloslab voqeani aytib berdi. Qay holda voqeani aytib berdi? Halloslab voqeani aytib berdi. Holat(tarz) holining bir so`z bilan ifodalanishiga misol. 2) holning so`z birikmasi bilan ifodalanishi: Ustoz talabalar bilan do`stlarcha salomlashib suhbatlashdi. Qay holda suhbatlashdi? Do`stlarcha salomlashib suhbatlashdi.

Holning ma`noviy turlari

Holat holi

Sabab-maqsad holi

Miqdor daraja holi

Payt holi

O`rin holi

O`shanda ertasiga u dadasining o`rtog`iga konni ko`rsatadigan bo`ldi. Qachon konni ko`rsatadigan bo`ldi? O`shanda ertasiga ko`rsatadigan bo`ldi – payt holi. Quyoshli kuz ertasi juda chiroyli edi. Yo`l bo`yidagi qayrag`ochlarning shapaloqdek-shapaloqdek qizg`ish barglari oyoq ostida shitirlaydi, ko`lmak suvlar jimirlaydi. Tog` shabadasi Shodasoyning sovuq shovqinini daralarga taratmoqda, uzoqda qorli cho`qqilar quyoshga o`chakishgandek yilt-yilt charaqlaydi, kungay yonbag`irlarda saf tortgan archalar qorayib ko`rinadi.

1-mashq.

Hollarni toping, ma`no turlarini ifodalang.

1. Ertasiga kechqurun kafedrada umumiy yig`ilish bo`ldi.

• 
  1. Ertasiga kechqurun kafedrada umumiy yig`ilish bo`ldi.
  
• 
  2. Diyora talabalarning o`zlari bilan gaplashish uchun sinf xonasiga ketdi.
  
• 
  3. Bu musiqani ham u katta hayajon va yoshlik g`ururi bilan kuylardi,
  
• 
  4. Yer yuzida; tog`larda, sahrolarda, okeanlarda minglab jonzotlar mavjud.
  
• 
  5. Namangan gullari 32-festivaldan so`ng xalqaro miqyosda sotuvga chiqmoqda.
  

2-mashq. O`qing. Avval kelishik qo`shimchalari, keyin ko`makchilar bilan ifodalangan hollarni o`zi bog`lanib kelgan so`z bilan birga ko`chiring.

3-mashq. O`qing, birikma bilan ifodalangan hollar ishtirok etgan gaplarni ko`chirib, hollarning tagiga chizing.

Chimyonda dam olish uchun yil bo`yi sharoit qulay.

Tog` yonbag`irlarida hali qor ketmagan, tog` etaklari esa xilma-xil ko`katlar bilan qoplangan.

O`t-o`lanlar orasida oq va sariq boychechaklar, alvon lolaqizg`aldoqlar ochilib yotadi.

http://hozir.org