6-Mavzu: Ilmiy uslub. Sohaviy terminlarning leksik xususiyatlari

6-Mavzu: Ilmiy uslub. Sohaviy terminlarning leksik xususiyatlari
Ilmiy uslub
Fan-tеxnikaning turli tarmoqlariga doir ilmiy asarlar, darsliklar ilmiy uslubda yoziladi. Ilmiy uslub aniq ma'lumotlar asosida chiqarilgan ilmiy xulosalar (qoidalar, ta'riflar)ga boy bo’lishi bilan boshqa uslublardan farq qiladi: Yomg’ir - suyuq tomchi holidagi atmosfеra yog’ini. Tomchining diamеtri 0,5-0,6 mm bo’ladi.
Ilmiy uslubda har bir fanning o’ziga xos ilmiy atamalaridan foydalaniladi, bu uslubda so’zlar o’z ma'nosida qo’llanadi, qoida yoki ta'rifning mazmunini ochishga xizmat qiladigan ajratilgan bo’laklar, kirish so’zlar, kirish birikmalar, shuningdеk, qo’shma gaplardan ko’proq foydalaniladi.


Tilshunoslar uchun ilmiy tadqiqotlar mavzusi bo'lgan ilmiy uslub, birinchi navbatda ilmiy, ilmiy, texnik va ommabop fan sohasida ishlatiladigan o'ziga xos nutq texnikasi to'plami bo'lib, mazmun va maqsadda turli xil g'oyalar, farazlar va yutuqlarni ifodalash va shakllantirish uchun ishlatiladi.
Ilmiy matn - bu his qilish va baholash uchun tegishli malakaga ega bo'lgan kishilar doirasi uchun yaratilgan tadqiqot faoliyati natijasi yoki natijasi. Buni iloji boricha informatsion qilish uchun muallif yozma tilni, maxsus vositalarni va materiallarni taqdim etish usullarini qo'llashi kerak. Ko'pincha, ilmiy matn - nashr etilgan yoki chop etishga mo'ljallangan ish. Ilmiy rejaning matnlari og'zaki taqdimot uchun maxsus tayyorlangan materiallarni, masalan, konferentsiya yoki akademik ma'ruza hisobotini o'z ichiga oladi. Ilmiy uslubning xarakteristik xususiyatlari - ohang, obyektiv yondoshuv va axborotning betartibligi, matnning tuzilishliligi, terminologiyaning mavjudligi va olimlar o'rtasida materiallarning mantiqiy va etarlicha taqdim etilishi uchun qabul qilingan maxsus tillar vositasi.

Ilmiy uslubdagi asarlarning yozma shaklining tarqalishi ularning mazmuni va dizaynining haqiqiyligi, vaziyati, aniqligi bilan belgilanadi.

ILMIY USLUBDAGI MATNNI YOZISH BO’YICHA TAVSIYALAR

Tayyorgarlik bosqichi Bu bosqichda quyidagilarni bajarish zarur: • axborotlarni to’plash (o’qish, kuzatish, suhbatlashish, so’rovnoma o’tkazish va hokazo); • Siz ushbu mavzu bo’yicha aytishingiz mumkin bo’lgan masalaga doir g’oyalarni to’plash va tahlil etish; • bu haqda qanday qilib yaxshiroq yozish mumkinligi haqida bosh qotirish (klaster, konseptual sxema va boshqalarning qurilishi). 1-bosqich Ishning qoralama nusxasi – variantini tuzish Bu bosqichda quyidagilarni bajarish zarur: • qoralamalarda yozish; • faqat o’zining g’oyalariga e’tibor qilish, hozircha shakl va orfografiya, bayon qilish qoidalari haqida bosh qotirmaslik; • orada qator qoldirib yozish: tuzatish paytida yangi matnni yozish uchun joy qoladi. 2-bosqich Tuzatish Bu qoralama variantni yaxshilash bosqichi. U qoralamaga qaydlar qilish, tuzatishlarni kiritishdan iborat bo’ladi. Bunda Siz qoralamaning tuzatish kiritish kerak bo’ladigan joylarini belgilash uchun ko’rsatkichlardan foydalanishingiz, qo’shimcha varaqchalar qistirish va boshqa usullardan foydalanishingiz kerak bo’ladi. Tuzatish paytida o’zingizga quyidagi savollarni berishingiz kerak: • Matnning butun mazmuni bosh mavzuga tegishlimi? • Unda qo’shimcha axborot talab etiladigan joylar yo’qmi? • Asosiy fikrni ta’kidlash uchun qaysidir so’zlarni qo’shish/tushirib qoldirish kerak emasmi? • Fikrlar aniq yoki yuzaki bayon qilingan emasmi? • Matn mantiqan tuzilganmi? • Kirish qismi aniq yozilganmi? • Xulosa ishonarlimi, u mohiyatga mosmi? • Yakuniy qism matnning boshlanishi bilan bog’langanmi? 3-bosqich Tahrir qilish yoki korrekturani o’qish Ushbu yakunlovchi bosqich matnning qoralama vaiantini tuzish va tuzatishdan keyin boshlanadi. Sizning vazifangiz matnda orfografik, grammatik va uslubiy xatolar bo’lmasligidan iborat. Buning uchun Siz o’zingizga quyidagi savollarni berishingiz kerak: • Hamma so’zlar ham to’g’ri yozilganmi? (Yozilishiga ishonchingiz komil bo’lmagan so’zlarning tagiga chizing va ularni lug’atga qarab tekshiring). • Hamma gaplar ham tugallangan fikrni bildiradimi? • Cho’zilib ketgan gaplar yo’qmi, ularni alohida gaplarga bo’lish kerak emasmi? • Tinish belgilari: vergullar, tire, ikki nuqta, nuqtali vergullar to’g’ri qo’yilganmi? • Barcha xatboshilarda chekinish qo’yilganmi? (Har qanday yangi fikr xatboshidan boshlanishi kerak).