6- mavzu: Jilvirlash va o'lchamlarga yetqazish, moslash. Reja

6- mavzu: Jilvirlash va o'lchamlarga yetqazish, moslash.

Reja:

1. 
   Jirvirlash materiallari
   
2. 
   Jilvirlash va sayqallash usullari
   
3. 
   Asosiy Jilvirlash qoidalari va usullari.
   
4. 
   Xavfsizlik texnikasi
   

Jirvirlash materiallari Jilvirlash va o’lchamiga yetkazish so’nggi operatsiyalar hisoblanadi. Bu operatsiyalar sirtni 0,0001 mm niqlikda ishlashga imkon beradi Sirtlarning bir biriga zich tegishini ta’minlash uchun ularni abraziv materiallar kukuni yoki pastalar bilan ishlash operatsiyasi Jilvirlash deb ataladi. Bu operatsiya klapanlar, jo’mraklar, plunjerlar, tiqinlar, zolotniklar va shunga o’xshash detallarda zich hamda germetik birikmalar hosil qilish uchun qo’llaniladi.

O’lchamga yetkazish-tozalash, pardozlash operatsiyasi bo’lib, buyumning aniq o’lchamlari va shakllari ta’minlashga, sirtni juda toza ishlashga imkon beradi. Odatda Jilvirlashning ikki turi: etalon sirtlar (ishqalagichlar) yordamida Jilvirlash va bir detalni ikkinchisiga Jilvirlash usullari qo’llaniladi.

Jilvirlash sifatini yaxshilash va ish unumini oshirish uchun dastlabki Jilvirlashga 0,02-0,05 mm, uzil kesil Jilvirlashga 0,003-0,005 mm qo’yim qoldiriladi.

Metallarga ishlov berish uchun mo’ljallangan tabiiy yoki su’iy moddalar abraziv materiallar deb ataladi. Ular donadorlik nomeri bilan ifodalanadi. Bu materiallar uch gruppaga: jilvirlash donlariga, jilvirlash kukunlariga, mikrokukunlarga bo’linadi.

Jilvirlash donlari va jilvirlash kukunlari uchun donadorlak nomeri donlarning millimetrning yuzdan bir ulushidagi o’lchamini ko’rsatadi. Mikrokukunlardagi raqamlar donlarning mikronlardagi o’lchamini ifodalaydi. Jilvirlash donlaridan jilvirlash doiralari va brusoklari, jilvirlash qog’ozlari tayyorlanadi.

Yumshoq abraziv materiallar har xil metallarning oksidlari hisoblanadi. Ularga xrom oksid, temir oksid (krokus), alyuminiy oksid kukunlari kiradi.

Qattiq abraziv materiallardan po’latni Jilvirlash uchun normal oq va xromli elektrokorund hamda monokorund kukunlari; cho’yan va mo’rt materiallarga ishlov berish uchun kremniy karbid; qovushgan qattiq qotishmalar hamda boshqa qiyin ishlanadigan materiallar uchun bor karbid va sintetik olmos kukunlari ishlatiladi.

Yumshoq abraziv materiallar bilan yumshatilgan po’lat, cho’yan, mis va alyuminiy qotishmalari ishqalanadi.

Qattiq abraziv materiallar bilai Jilvirlash jarayonida sirtdan mexanikaviy usulda qirindi yo’niladi, ya’ni qirqish jarayoni ro’y beradi. Yumshoq abraziv materiallar bilan Jilvirlash jarayonida ximiyaviy-mexanikaviy ishlov yuz beradi: sirt-aktiv moddalar ta’sirida yupqa oksid pardasi hosil bo’ladi, keyin bu parda abraziv donlari vositasida yo’qotiladi. SHu tarzda oksid pardalari hosil qilish va ketkazish yo’li bilan sirt zarur aniqlik hamda tozalikka erishilguncha ishlanadi.

Jilvirlash va o’lchamiga yetkazish uchun mo’ljallangan moylash materiallari metall yo’nish jarayonini tezlashtiradi, abraziv donlarining o’tkirligini saqlaydi, ishlovning aniqligi va tozaligini oshiradi, detalь sirtini sovitadi. Quyidagi moylash-sovitish suyuqliklari: kerosin, yengil mineral moylar, benzin, sodali suv tavsiya qilinadi. Po’lat va cho’yanni Jilvirlash uchun ko’pincha kerosin ishlatiladi. Kerosinga 2,5% olein kislota va 7% kanifol qo’shilsa, ish unumi keskin oshadi.