13-Маъруза. Болаларга хисоблаш усулини ўргатиш

13-Маъруза. Болаларга хисоблаш усулини ўргатиш

13-Маъруза. Болаларга хисоблаш усулини ўргатиш

Режа:

1. Масала ечишда «қўшиш», «айириш», «баробар» математик терминларидан фойдаланиш.

2. Болаларнинг арифметик масалаларни тушинишининг ўзига хос хусусияти.

3. Соат бўйича вақтни аниқлаш.

Арифметик масалалар ечиш

Арифметик масалалар ечиш

 

Масала ечишда «қўшиш», «айириш», «баробар» математик терминларидан фойдаланиш зарур. Кейин масалани «ёзилади».

- Лолада 3 та шар бор эди, у яна 1 та шар олди. Шарлар кўпайдими, камайдими? Кўпайса қайси белгидан фойдаланамиз? Қўшув белгисидан, қўшув бир баробар 4 (шар). Доскада 3 рақами. Лола нечта шар олди? 1 та 3 қўшув 1 баробар? Масалада бизга нима номаълум? Шарларнинг нечта бўлгани ва 3 қўшув 1 баробар? Кейин масала бир неча марта қайтарилади ва ечилади. Доскага 3 қўшув 1 баробар 4 деб «ёзилади».

Болалар ёзишни машқ қиладилар. 1 — 2 бола мустақил ёзганларини ўқиб берадилар. «3 шарга 1 та шар қўшилса, 4 та шар бўлади». Ким масалани ечади? 3 гa 1 ни қўшиш керак. Лолада нечта шар бўлди? 4 та. Доскада 3 қўшув 1 баробар 4. Болалар кўпинча масалани ҳикоя, топишмоқ билан аралаштириб юборадилар. Масалан: Аквариумда 6 та балиқ бор эди. Яна бир нечта балиқ солиб қўйишди. Бу масасалани ечиш мумкинми? Ёки тўртта оғайни битта том тагида яшайдилар. Булар масала эмас, балки ҳикоя ва топишмоқдир. Масалада доим энг камида 2 та сон иштирок этиши уқдирилади.

Болалар ёзишни машқ қиладилар. 1 — 2 бола мустақил ёзганларини ўқиб берадилар. «3 шарга 1 та шар қўшилса, 4 та шар бўлади». Ким масалани ечади? 3 гa 1 ни қўшиш керак. Лолада нечта шар бўлди? 4 та. Доскада 3 қўшув 1 баробар 4. Болалар кўпинча масалани ҳикоя, топишмоқ билан аралаштириб юборадилар. Масалан: Аквариумда 6 та балиқ бор эди. Яна бир нечта балиқ солиб қўйишди. Бу масасалани ечиш мумкинми? Ёки тўртта оғайни битта том тагида яшайдилар. Булар масала эмас, балки ҳикоя ва топишмоқдир. Масалада доим энг камида 2 та сон иштирок этиши уқдирилади.

Теварак атрофни (жойни) билиш

Теварак атрофни (жойни) билиш

Болаларнинг мактабдаги кўпгина фаолиятлари теварак атрофда ўрнини аниқлаш (ориентация қила билиш) билан боғлиқдир. Шунинг учун болалар мактабга чиққунга қадар ҳаракат йўналишлари (ўнгда, чапда тўғри, бурчакдан бурчакка ва ҳоказо)ни билишлари, теварак атрофдаги нарсаларнинг ўзларига нисбатан (ўнг томонда, чап томонда, юқорида пастда, орқада, олдинда) жойлашишини билишлари; бир бирига нисбати, жойлашишини (столнинг олдида стул) хонада, участкада, микрофонд ориентация қила билишни, боғчадан уйга қайтишни, кўчадан ўтиш қоидасини билишлари лозим. Болаларни қоғоз сатҳини аниқлай билиш ўpгaтиш муҳимдир.

Чунки бу билимлар китобнинг керакли бетон топишда, 1 варақ қоғознинг юқориги чап бурчаги, дафтарнинг юқори-пас томонлари, бурчакларини топиши, керакли йўналишда дафтарда чизиқда чизишга ўргатади. Болаларга қуйидаги топшириқни бериш мумкин: пастги чап бурчагига 4 та квадрат, юқориги ўнг бурчагига 1 та opтиқ, учбурчак азиз. Болаларни бажарган ишларини тўлароқ сўзлаб беришга ўргатиш зapyp. Теварак атрофни билиш вазифаси математика машғулотида кам вақтни олади, уни кўпроқ бошқа бўлимлар билан биргаликда олиб бориш керак (кундалик турмуш фаолиятида, ўйинда, меҳнатда, жисмоний тарбия музика машғулотларида, гимнастика вақтида).

Чунки бу билимлар китобнинг керакли бетон топишда, 1 варақ қоғознинг юқориги чап бурчаги, дафтарнинг юқори-пас томонлари, бурчакларини топиши, керакли йўналишда дафтарда чизиқда чизишга ўргатади. Болаларга қуйидаги топшириқни бериш мумкин: пастги чап бурчагига 4 та квадрат, юқориги ўнг бурчагига 1 та opтиқ, учбурчак азиз. Болаларни бажарган ишларини тўлароқ сўзлаб беришга ўргатиш зapyp. Теварак атрофни билиш вазифаси математика машғулотида кам вақтни олади, уни кўпроқ бошқа бўлимлар билан биргаликда олиб бориш керак (кундалик турмуш фаолиятида, ўйинда, меҳнатда, жисмоний тарбия музика машғулотларида, гимнастика вақтида).

Дидактик ўйинлар болаларнинг теварак — атрофни аниқлашда кўникмаларини такомиллаштиради. (Масалан: «Предметни топ», «Хона бўйлаб саёҳат» ва ҳоказо ўйинлар) Барча асосий ҳаракат йўналшига кўрсатма бериб турилади: «Тўғрига борасан, кейин чапга бурилиб, шкаф олдидан ўтасан ва ҳоказо. Бунда болалар теварак атрофда ўз ўринларини аниқлай бошлайдилар.

Дидактик ўйинлар болаларнинг теварак — атрофни аниқлашда кўникмаларини такомиллаштиради. (Масалан: «Предметни топ», «Хона бўйлаб саёҳат» ва ҳоказо ўйинлар) Барча асосий ҳаракат йўналшига кўрсатма бериб турилади: «Тўғрига борасан, кейин чапга бурилиб, шкаф олдидан ўтасан ва ҳоказо. Бунда болалар теварак атрофда ўз ўринларини аниқлай бошлайдилар.

Топқирликка масалалар.«Топ ким қаерда турибди?» Агар Салиманинг олдида Алишер, Нодиранинг орқасида Акмал турган бўлса, Нодира қаерда турган бўлади? «Хонанинг ҳар бурчагида биттадан мушук, ўтирган бўлса, ҳар бир мушукнинг қаршисида нечтадан мушук ўтирибди? Аста секин вазифа мураккаблаштирилиб, улар ўртасидаги муносабатлар, предметлар сони кўпайтириб борилади.

Топқирликка масалалар.«Топ ким қаерда турибди?» Агар Салиманинг олдида Алишер, Нодиранинг орқасида Акмал турган бўлса, Нодира қаерда турган бўлади? «Хонанинг ҳар бурчагида биттадан мушук, ўтирган бўлса, ҳар бир мушукнинг қаршисида нечтадан мушук ўтирибди? Аста секин вазифа мураккаблаштирилиб, улар ўртасидаги муносабатлар, предметлар сони кўпайтириб борилади.

Аввал теварак атрофии аниқлаш кўргазмали материаллар асосида олиб борилса, кейинроқ ҳаёлий дастур асосида олиб борилади.