5-sinf ona tili fanidan diktant matni 1-variant Mate jasorati

5-sinf ona tili fanidan diktant matni 1-variant

Mate jasorati

Turk xalqining zaiflashib qolganidan foydalangan dushman elchi jo`natib turk xoqoni Matedan uning eng yaxshi ko`rgan otini, so`ngra kanizagini so`rattirdi.

Mate kеngash chaqirdi. Barcha bеklar, lashkarboshilar: “Ot yigitning qanoti, kanizak esa or-nomusi, bеrma!” – dеganiga qaramasdan, xoqon el osoyishtaligini o`ylab, ularni bеrib yubordi.

Bu bilan kifoyalanmagan dushman ikkala mamlakat o`rtasidagi tashlandiq yеrni so`rab elchi yubordi. Mate yana kеngash chaqirdi. Kеngash qatnashchilari: “Bеrib yubor, baribir, foydalanmayapmiz-ku”, – dеganlarida, Mate: “Yo`q! Bu gal ona yurt, ona tuproq sha’ni haqida gap kеtayotibdi. Undan bir qarichini ham dushmanga bеrib qo`ymaymiz!” – dеb xalqini jangga boshladi va haddidan oshib kеtgan yovni tor-mor kеltirdi.

Vatanning bir qarich yeri ham barchamiz uchun qadrli. (104 so`z)

6-sinf ona tili fanidan diktant matni 1-variant

Atirgul

Atirgul butasimon o`simlik bo`lib, bo`yining balandligi 1-2 mеtr. Uning yosh novdalari yashil rangli va ko`p tikanlidir. Atirgulning yoshi o`tishi bilan po`stlog`i ko`ng`ir tus oladi. Barglari anchagina qalin bo`lib, bandi bilan shoxlarda kеtma-kеt joylashgan. Gullari anchagina yirik, o`ta xushbo`y, ko`rinishi jozibali, har xil rangda bo`lishi mumkin.

Atirgul moyi qimmatbaho va noyob hisoblanadi, chunki uning tarkibida murakkab efirlar bor.

Ibn Sinoning “Tib qonunlari” kitobining ikkinchi jildida atirgul to`g`risida shunday dеyilgan: “Atirgul gulbarglarini qaynatib, siqmay shishlarga bog`lansa, ularni qaytaradi. Atirgulga uzum sharbati qo`shib qaynatilib surtilsa, milklarni mustahkamlaydi, quloq og`rig`iga davo bo`ladi. Asal bilan tayyorlangan gul murabbosi mе’dani susaytirmaydi, jigarga orom bag`ishlaydi, ovqatning hazm bo`lishiga yordam bеradi”.

Atirgul Sharq xalqlari tibbiyotida qadimdan kеng miqyosda qo`llanilib kеlingan. Bu o`simlikning gulbargidan murabbo va gulqand tayyorlangan. (120 so`z)

7-sinf uchun ona tili fanidan bayon matni 1-variant
Ona tabiat

Asrimiz oxiriga kelib manzara butunlay o`zgarib ketdi. Ishlab chiqarish kuchlari ko`paydi. Bu o`z navbatida yangidan yangi zavod va fabrikalar, yirik ishlab chiqarish birlashmalari, turli xil tashkilotlar, jamoa xo`jaliklarining barpo bo`lishiga olib keldi. Yangi yerlar o`zlashtirilib, paxta maydonlari kengaytirildi.

Necha yuz yillar davomida barpo bo`lgan bog`larimiz kesildi, o`rniga ishlab chiqarish korxonalari qurildi. Qanchadan qancha mevali daraxtlar shahar husnini buzadi, uni ifloslantiradi, degan bahona bilan qirqib tashlandi. Yangi yerlar suv resurslarini hisobga olmay o`zlashtirilaverdi. Natijada Orol dengizidan ayrilib qolishimizga bir bahya qoldi. Xullas, xatolarimiz uchun tabiat bizni qattiq jazoladi. Mevali daraxtlarimizning keskin kamayib ketishi bozorlarimizda mevalarning narxi ko`tarilishiga sabab bo`ldi. Yong`oq, mayiz, turshak, danak, pista kabi mevalar faqat aziz mehmonlar kelganidagina xarid qilinadigan bo`ldi. Og`izga solsa erib ketadigan o`riklarimizning sarxil navlari yo`qoldi. Vaholanki, o`rik tarkibida inson organizmi uchun zarur bo`lgan 18 xil mikroelementlar bor. Hozirgi kunda shifobaxsh yong`oq daraxti faqat tog`li joylarda va ayrim xonadonlardagina saqlanib qolgan. Axir, yong`oq tarkibida 45 foizdan 75 foizgacha yog` borligi, A, B, C vitaminlari, 25 foiz inson hayoti uchun kerak bo`lgan moddalar borligi hammaga ma’lum edi-ku?! Yong`oqning nafaqat mevasi, balki uning barglari ham shifobaxshdir. Kichik bir yong`oq shoxchasi bo`lgan xonada yuqumli kasallik tarqalmaydi. Bundan tashqari, yong`oq atrofga gazsimon fitonsid moddasini chiqaradi. U havoni tozalashda beqiyosdir. Men ajoyib jiydazorlarni eslayman, ming afsuski, e’tiborsizlik, loqaydlik tufayli bu meva daraxti o`lkamizda barmoq bilan sanoqli qoldi.

Bizga hayot baxsh etib turuvchi ona tabiatimizni asrash har birimizning muqaddas burchimiz ekanligini unutmasligimiz lozim. Tabiatning har bir zarrasini ko`z qorachig`idek asrashga astoydil harakat qilamiz.

8-sinf ona tili fanidan bayon matni 1-вариант

Faqat Botir aybdormi?

Kundan kunga rivojlanib, jahonga yuz tutayotgan jannatmakon yurt farzandi ekanligimdan faxrlanaman. Uning rivoj-ravnaqiga o`z hissasini qo`shishga intilayotgan yoshlarimizdan biri bo`lishga intilaman. Olmoniyada magistraturani tamomlayotgan Luiza opamga, Los-Anjelosda tahsil olayotgan Iroda opamga juda-juda havas qilaman. Zero, yurtimiz kelajagining buyuk bo`lishi, poydevorining mustahkamligi ana shunday intiluvchan yoshlarimiz qo`lidadir.

Zimmamizdagi jiddiy mas’uliyat zalvorini his qilgan holda, bizlar uchun yaratilgan sharoitlar, imkoniyatlar uchun o`z bilim va intilishlarimiz bilan javob bermog`imiz lozim.

Ammo sholi ham kurmaksiz bo`lmaganidek, beboshlik ko`chalariga kirib qolayotgan yoshlarimiz ham yo`q emasligini inkor etib bo`lmaydi.

Botir ismli bir yigitni taniyman. Kattagina oilaning to`ng`ich farzandi bo`lmish tabiatan og`ir, vazmin bu yigit maktabning oldi o`quvchilaridan biri hisoblanardi. Ustozlari-yu maktabdoshlarining birdek mehrini qozongan Botirjon bilim maskanining faxri sanalardi.

Yaqinda uning qilmishini eshitib, hayratdan yoqa ushladik. Ustozlari uning baholari pasayib, keyingi paytda ko`p dars qoldirayotgani haqida ota-onasiga xabar berishgandi. Ular esa bu holga unchalik e’tibor berishmabdi. Botir esa bir necha bolalar bilan do`stlashib, aksariyat vaqtini pana-pastqam joylarda o`tkazadigan, tashlandiq binolarda tunab qoladigan odat chiqaribdi. Asrimiz vabosi bo`lmish giyohvandlikning boshi berk ko`chasiga kirib qolibdi. Giyohvandlik moddalarini sotib olish uchun esa talaygina pul kerak. Xo`sh, pulni qayerdan olishadi? Shunda Zokir ismli “do`sti”ning uzoq qarindoshini mo`ljalga olishibdi. Nasiba xolaning yolg`iz yashashi ularga qo`l kelibdi va xonadoniga o`g`irlikka tushishibdi.

Botir bilan Zokirning bu qilmishi bir zumda fosh bo`lib, el-u yurt oldida sharmanda bo`lishibdi.

Xo`sh, Botirning bunday ayanchli ahvolga tushib qolishiga kim sababchi? Albatta o`zi, dersiz?! Siz haqsiz. Lekin uning taqdiriga befarq bo`lgan, ustozlarining shikoyatiga e’tiborsizlik bilan qaragan, tunlari uyga kelmasa ham, qayerdaligini surishtirmagan, tergamagan ota-onaning ham aybi yo`qmikin? Siz nima deysiz? … (“Tong yulduzi”dan)