5-Mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish

---

5-Mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish 
Tashkilotlar tushunchasi va ularning tavsifi. Tashkilotning yashash davri.
Tashkilotlarning ichki muhit. Tashkilotlarning tashki muhiti. Tashkilot ichki va tashqi
muhitining omillari va o‘zgaruvchanligi. Tashkilotlar faoliyatini turkumlashtirish. Tashkiliy
tuzilmalarning turlari. Tashkilotning tashkiliy tuzilmasi. Mehnatni gorizontap bo‘linishi. 
Mehnatni vertikal taqsimlanishi. To‘g‘ri chiziqli tuzilma. Boshqaruvning vazifaviy tuzilishi.
To‘g‘ri chizikdi vazifaviy tuzilma. Boshqaruvning to‘g‘ri chiziqli - shtabli tuzilmasi.
Boshqaruvning matritsa tuzilmasi. Divizional (yoki bo‘limli) tashkiliy tuzilma. Mahsulotli 
tashkiliy tuzilma. Mintakaviy tashkiliy tuzilma. Iste’molchiga qaratilgan tashkiliy tuzilma. 
Boshqaruvning kombinatsiyalashtirilgan tuzilmasi. Asosiy tashkiliy-xuquqiy shakllar.
Ma’suliyati cheklangan jamiyat. Qo‘shimcha ma’suliyatga ega jamiyat. Aksiyadorlik
(hissadorlik) jamiyati. Shu’ba va bog‘lik jamiyatlar. Davlat unitar korxonalari. Notijorat
tashkilotlar. Matlubot kooperativi. Kartel. Sindikat. Trest. Konsern. Konsorsium. Sanoat
xoldinglari. Tadbirkorlar uyushmalari. Virtual korporatsiy. Tashkilotlarni rivojlanishidagi 
zamonaviy tendensiyalar. Tarmoqli tashkilotlar. Tashkilotlarning yangi turlari. Tashkilotlarni
strategik boshqarish. Strategik boshqaruv tuzilmasi. Strategik maqsadlarini belgilash. 
Strategiyani tanlash. Tashkiliy o‘zgarishlarni boshqarish. Tashkiliy o‘zgarishlarni amalga 
oshirish modellari. Boshqaruvning samaradorligi. 
Tashkilot tushunchasi va ularning tavsifi 
Menejer o‘z faoliyatini yuritish uchun tashkilot yaratilishi kerak.
Vaqt o‘tishi bilan tashkilot tushunchasi ham bir necha marta o‘zgardi. Dastlabki paytda tashkilot 
har qanday tizimning tuzilmasi deb hisoblanar edi. “Menejment” alohida mustaqil fanga ajralib 
chiqganda, “tashkilot” so‘zi ma’lum rollar tuzilmasi, funksiyalar, huquqlar va majburiyatlar bilan 
assosiasiya qilindi. Ya’ni “tashkilot” tushunchasi korxona, firma, idora va boshqa mehnat ijro 
etiladigan qismlarini tushunish kerak. 
Ko‘pgina tushunchalar mavjud ulardan ayrimlarini ajratib o‘tishimiz mumkin:
1. Tashkilot jarayondir, uning vositachiligida boshqaruv tizimi yaratiladi va saqlanadi
. 
2. Tashkilot o‘zaro munosabatlar, huquqlar, majburiyatlar, maqsadlar, ijrolar tizimidir, mehnat 
jarayonida ularning o‘z o‘rni bor.
3. Umumiy maqsadlarga ega guruhdir. 
Mehnat qismlari tashkilot hisoblanishi uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak: 
1. Ikki kishidan ortiq ishchilar bo‘lgan guruh bo‘lishi shart. 
2. Guruhning kamida bitta foydali maqsadi bo‘lishi kerak. 
3. Maqsadga erishish uchun birgalikda va qattiyat bilan ishlaydigan guruh a’zolari bo‘lishi 
kerak.