13-mavzu. Iqtisodiy islohotlar, Oʼzbekistonda bozor munosabatlarining Shakillantirish tarixi.
Reja:
1. Oʼzbekiston Respublikasida bozor munosabatlarining shakllanishi, uning yoʼnalishlari, bosqichlari va xususiyatlari.
2. Oʼzbekiston Respublikasida bozor munosabatlariga oʼtishning huquqiy asoslarining yaratilishi.
O’zbekiston Respublikasida bozor munosabatlarining shakllanishi, uning yo’nalishlari, bosqichlari va xususiyatlari. Davlat mustaqilligining qo’lga kiritilishi O’zbekistonda bozor munosabatlariga o’tish uchun qulay sharoit va keng imkoniyatlar yaratdi. Bizning diyorimizda bozor munosabatlari yangilik emas. Ming yillar davomida ajdodlarimiz hunarmandlar ishlab chiqargan ajoyib mahsulotlarini, tabiiy boyliklarini dunyoning to’rt tomoniga chiqarib savdogarlik qilgan, mol almashgan.
O’zbekiston Respublikasida bozor munosabatlarining shakllanishi, uning yo’nalishlari, bosqichlari va xususiyatlari. Davlat mustaqilligining qo’lga kiritilishi O’zbekistonda bozor munosabatlariga o’tish uchun qulay sharoit va keng imkoniyatlar yaratdi. Bizning diyorimizda bozor munosabatlari yangilik emas. Ming yillar davomida ajdodlarimiz hunarmandlar ishlab chiqargan ajoyib mahsulotlarini, tabiiy boyliklarini dunyoning to’rt tomoniga chiqarib savdogarlik qilgan, mol almashgan.
O’zbekistonning boy imkoniyatlari, geopolitik sharoitidan foydalanib o’zimizning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot yo’limizni belgilash dastlabki kunlarning eng muhim vazifasi bo’lib qoldi. O’zbekiston tanlagan islohot yo’li ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodini shakllantirishga qaratildi.
Bozor islohotlarini amalga oshirish dasturiga ko’ra ustuvor vazifalar bosqichma-bosqich hal qilinadi.
Bozor islohotlarini amalga oshirish dasturiga ko’ra ustuvor vazifalar bosqichma-bosqich hal qilinadi.
Birinchi bosqichda totalitar tizimdan hozirgi zamon bozor munosabatlariga o’tish davridagi bir-biriga bog’liq ikki vazifani bir vaqtda hal qilishga to’g’ri keldi: ma'muriy buyruqbozlik tizimining og’ir oqibatlarini tugatib, iqtisodni barqarorlashtirish va bozor munosabatlarining negizini shakllantirish. Bu bosqich jarayonida iqtisodiy islohotning g’oyat muhim yo’nalishlari O’zbekiston Prezidenti tomonidan belgilab berildi:
-o’tish jarayonining huquqiy asoslarini shakllantirish, islohotlarning qonuniy-huquqiy bazasini mustahkamlash va rivojlantirish;
-qishloq xo’jaligida mulkchilikning yangi shakllarini vujudga keltirish;
-ishlab chiqarishning pasayib borishiga barham berish.
Iqtisodiy islohotlarni huquqiy asoslovchi qonun-qoidalar yuridik tashkilotlar va yetuk olimlar tomonidan tayyorlandi va jahonning yirik mutaxassislari tomonidan quvvatlanib tan olindi.
Qishloq xo’jaligida islohotlar, uning vazifalari va yo’nalishlari. Moliya-bank tizimi. Iqtisodiy islohotlarning hal qiluvchi bo’g’ini sifatida qishloq xo’jaligida islohot o’tkazish, uni jadal rivojlantirishga alohida e'tibor berildi. Bunga sabab O’zbekiston aholisining 64 foizdan ko’prog’i qishloqda yashashi, ya'ni ichki mahsulotning 24 foizdan ko’prog’i agrar sektorga to’g’ri kelishi va qishloqda istiqomat qilganlarning 37 foizga yaqini qishloq xo’jaligi bilan bandligida edi.
Qishloq xo’jaligida islohotlar, uning vazifalari va yo’nalishlari. Moliya-bank tizimi. Iqtisodiy islohotlarning hal qiluvchi bo’g’ini sifatida qishloq xo’jaligida islohot o’tkazish, uni jadal rivojlantirishga alohida e'tibor berildi. Bunga sabab O’zbekiston aholisining 64 foizdan ko’prog’i qishloqda yashashi, ya'ni ichki mahsulotning 24 foizdan ko’prog’i agrar sektorga to’g’ri kelishi va qishloqda istiqomat qilganlarning 37 foizga yaqini qishloq xo’jaligi bilan bandligida edi.
Qishloq xo’jaligida islohotlarni amalga oshirishda eng ustuvor masala sifatida yerga mulkchilik masalasi hal qilindi. O’zbekiston Respublikasida sug’oriladigan yerlarning kamligini hisobga olib, yer xususiy mulk qilib sotilishi mumkin emasligi, balki uni uzoq muddatli ijara shartlari bilan topshirish mumkinligi huquqiy hujjatlarda qayd etildi.
Mustaqil O’zbekiston xazinasini to’ldiruvchi, iqtisodiy islohotlarni muvaffaqiyatli o’tkazishning asosiy manbai soliqdir. Shuning uchun soliq tizimini takomillashtirishga dastlabki kunlardan boshlab katga e'tibor berildi. Vazirlar Mahkamasining 1991 yil 12 avgustdagi "O’zbekiston Respublikasida davlat soliq organlari haqidag’i qarori asosida davlat soliq tizimi shakllana boshladi. Soliq to’lovchilar soni yildan-yilga ko’payib bormoqda. Agar 1994 yilda 91 mingdan ortiq soliq to’lovchi yuridik shaxs ro’yxatdan o’tgan bo’lsa, 1997 yili ularning soni 148 mingtaga yetdi. Xulosa qilib aytish mumkinki, iqtisodiy islohotlarning yutuqlari mamlakatda iqtisodiy barqarorlikni ta'minlamoqda.
Mustaqil O’zbekiston xazinasini to’ldiruvchi, iqtisodiy islohotlarni muvaffaqiyatli o’tkazishning asosiy manbai soliqdir. Shuning uchun soliq tizimini takomillashtirishga dastlabki kunlardan boshlab katga e'tibor berildi. Vazirlar Mahkamasining 1991 yil 12 avgustdagi "O’zbekiston Respublikasida davlat soliq organlari haqidag’i qarori asosida davlat soliq tizimi shakllana boshladi. Soliq to’lovchilar soni yildan-yilga ko’payib bormoqda. Agar 1994 yilda 91 mingdan ortiq soliq to’lovchi yuridik shaxs ro’yxatdan o’tgan bo’lsa, 1997 yili ularning soni 148 mingtaga yetdi. Xulosa qilib aytish mumkinki, iqtisodiy islohotlarning yutuqlari mamlakatda iqtisodiy barqarorlikni ta'minlamoqda.
