4-mavzu: hisoblash tizimlarining turlanishi. Reja

---

4-MAVZU: HISOBLASH TIZIMLARINING TURLANISHI.
 
 
Reja: 
1.
Asosiy hisoblash markazi haqida tushunchalar 
2.
Simmetrik multiprotsessing 
3.
Multithreading texnologiyasi 
4.
Parallel ishlov berish usullari 
Kalit so'zlar. 
Arxitektura, xotira, buyruq, yadro, ma’lumot, operatsion 
tizim, operatsion tizim, CISC, razryad, protsessor bloki, shinalar (bus), chipset,
boshqarish qurilmasi (
control device
), xotira modullari, ajratilgan xotira, kuller, 
multikompyuter, taqsimlgan xotira, shinalar, massiv parallel, kesh, video 
controller, ovoz kontrolleri, tarmoq interfeysi, sovutish tizimi, registr xotira, 
utilitalar, multitasking, buyruqlar hisoblagichi, texnologiya. 
1. Asosiy hisoblash markazi haqida tushunchalar 
 
 
Protsessor yadrolari arxitekturasi keng ma'noda ko'plab elementlardan 
tashkil topgan murakkab tizimga ishora qiladi. 
Rivojlanish jarayonida yarim o'tkazgichli tuzilmalar (mikrosxemalar) 
rivojlanib boradi, shuning uchun protsessorlarni qurish printsiplari, ularning 
tarkibiga kiradigan elementlar soni, ularning o'zaro ta'sirini tashkil etish usuli 
doimo o'zgarib turadi. Shunday qilib, bir xil asosiy dizayn tamoyillariga ega 
protsessorlar odatda bir xil arxitektura protsessorlari deb ataladi. Va bunday 
printsiplarning o'zi protsessor arxitekturasi (yoki mikroarxitektura) deb 
nomlanadi. 
Mikroprotsessor (yoki protsessor) kompyuterning asosiy qismidir. U 
axborotni qayta ishlaydi, dasturlarni bajaradi va tizimdagi boshqa qurilmalarni 
boshqaradi. Dasturlarning qanchalik tez bajarilishi protsessor kuchiga bog'liq. 

---

Yadro.
Yadro har qanday mikroprotsessorning asosidir. U kremniy chipida 
joylashgan millionlab tranzistorlardan iborat. Mikroprotsessor umumiy maqsadli 
registrlar (UMR) deb nomlangan maxsus yacheykalarga bo'linadi. Hammasi 
bo'lib protsessorning ishi buyruqlar va ma'lumotlarni xotiradan ma'lum ketma-
ketlikda olish va ularni bajarishdan iborat. Bundan tashqari, kompyuterning 
ishlashini yaxshilash uchun mikroprotsessor ichki kesh xotirasi bilan jihozlangan. 
Kesh xotirasi – buffer sifatida ishlatiladigan protsessorning ichki xotirasi 
(operativ xotira bilan aloqada uzilishlardan himoya qilish uchun). 
Hisoblash texnologiyasining rivojlanish sur'atini osongina kuzatish 
mumkin: soniyada bir necha ming operatsiyani bajaradigan ENIAC (umumiy 
maqsadlar uchun birinchi elektron raqamli kompyuter) dan Tianhe-2 
superkompyuteriga (sekundiga 1000 trillion suzuvchi nuqta operatsiyalari). Bu 
shuni anglatadiki, hisoblash tezligi 60 yil ichida trillion marta oshgan. Yuqori 
samarali hisoblash tizimlarini yaratish eng qiyin ilmiy va texnik muammolardan 
biridir. Hisoblash texnikasining tezligi atigi bir necha million marta ko'paygan 
bo'lsa, hisoblashning umumiy tezligi trillionlab marta oshdi. Ushbu ta'sir 
hisoblashning barcha bosqichlarida parallellikdan foydalanish orqali erishiladi. 
Parallel hisoblash xotirani oqilona taqsimlashni, ma'lumotlarni uzatishning 
ishonchli usullarini va hisoblash jarayonlarini muvofiqlashtirishni izlashni talab 
qiladi.