2-Dars. Labaratoriya №1: qattiq jismlarning zichligini shtangensirkul va mikrometr yordamida aniqlash

Kerakli asbob va materiallar: Zichligini o‘lchanishi zarur to‘lgan turli geometrik shakldagi jismlardir, Shtangentsirkul, Mikrometr, Tarozi toshlari bilan.

Ishning maqsadi: Har xil to‘g’ri geometrik shakldagi jismlarning massasini tarozi yordamida o‘lchab va hajmini ularning chiziqli o‘lchamlari orqali aniqlab moddalarnng zichligini topishdan iborat. Moddalar zichligini uning massasini tarozi yordamida tortish va hajmini geometrik o‘lchash usuli bilan aniqlash va bu kattaliklarning qiymatlarini (1) formulaga qo‘yib hisoblash yo‘li bilan topish mumkin. Agar jism biror oddiy geometrik shaklga ega to‘lsa jismning hajmi uning chiziqli o’lchovlarini o‘lchash orqali aniqlanadi. Bu ishda aniq geometrik shaklga ega to‘lgan moddalarning zichligi aniqlanadi.

1. 
   Parallepiped shakldagi jismning zichligi. Ushbu jismning uzunligi eni va balandligi to‘lsin. Bunday shaklga ega to‘lgan jismning hajmi
   

to‘ladi. Agar massasi m to‘lsa u holda jismning zichligi quyidagi ifodadan topiladi.

2. Kub shakldagi jismning zichligi. Qirrasining uzunligi to‘lgan kub shakl

-dagi jismning shakli to‘lgani uchun uning zichligi

to‘ladi, bunda -jismning massasi

3. Silindr shakldagi moddaning zichligi. Balandligi radiusi to‘lgan, silindr shaklidagi jismning hajmi

to‘ladi binobarin uning zichligi quyidagi ifodadan topiladi.

4. Shar shaklidagi jismning zichligi. Radiusi to‘lgan shar shaklidagi jismning hajmi to‘ladi, uning zichligi esa quyidagi ifodadan topiladi.

Jismlarning chiziqli o‘lchashlar shtangensirkul va mikrometr yordamida bir necha bor o‘lchanadi shtangentsirkul tishlar ichki tomonlari bilan bir-biriga zich tegib tursa u holda chizgichdan shkalaning noli bilan konus noli ro’parama-ro’para tushadi. O‘lchanish kerak to‘lgan jism shtangen- tsirkul tishlari orasiga jismni ular siqib qo‘ymaydigan qilib ohista joylashtiriladi, so’ng bint mahkamlanadi va shtangentsirkulning asosiy shkalasidan va konusdan foydalanib jismning uzunligi aniqlanadi.