13-mavzu. Ta’minot logistikasi Reja

---

13-mavzu. Ta’minot logistikasi 
Reja 
1.Ta’minot logistikasining tushunchalari, maqsadi va vazifalari. 
2. Ta’minot logistikasining faoliyat ko’rsatish mexanizmi. 
3.Buyurtmani tayyorlash, jo’natish va bajarilishini nazorat etish. 
4.Ta’minotning tashkil etilishi. 
Tayanch so‘z va iboralar: 
Xarid qilish, tashkilot, korxona faoliyati, 
ekspeditsiyalash, ta’minot tizimi, logistik vazifalar, Ta’minot logistikasi,
 
1. Ta’minot logistikasining tushunchalari, maqsadi va vazifalari 
Har bir korxona faoliyati boshqa tashkilotlar tomonidan ta’minlab 
beriladigan xom ashyo, yoqilg’i, issiqlik, yorug’lik, bino va mebellar, aloqa 
vositlari va ularga ko’rsatiladigan xizmatlarga bog’liqdir. SHu tufayli ham 
logistikada korxona va tashkilotlararo materiallar oqimini yetkazib berish zanjiri va 
tarmog’i kabi ularning o’zaro aloqadorligi mazmun-mohiyatiga asoslangan obrazli 
tushunchalar kiritilgan. Bunday aloqadorlik xarid qilish va ta’minot funktsiyalari 
orqali bajariladi hamda ular har bir tashkilotning asosiy funktsiyalari sirasiga 
kiradi.
“Xarid qilish” va “Sotib olish” atamalari o’zaro sinonim tushunchalar 
hisoblanadi. Umumiy holda “Xarid qilish” atamasi sotib olish jarayonini 
ifodalaydi. Bu jarayonning elementlari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin: 
1.
Xarid qilish lozimligini aniqlash; 
2.
Sotuvchini ajratish va tanlash, narx-navo borasida savdolashish va 
boshqa shart-sharoitlarni (mahsulotlarni yetkazib berish, to’lovlarni amalga 
oshirish va sh. k.) surishtirish 
Boshqacha aytganda, “Xarid qilish” amalda bajarilgan sotib olishni 
anglatadi. 
“Ta’minot” atamasi kengroq ma’noni anglatib, u turli egalik qilishga 
erishish shakllari( masalan: oddiy xarid qilishdan boshlab ijaraga olish, 
shartnomaga muvofiq foydalanish yoki bajarib berish)ni hamda bu bilan bog’liq 
ravishda bajariladigan quyidagi operatsiyalarni o’z ichiga oladi: masalan:
-
sotuvchilar (beruvchilar)ni tanlash, ular bilan muloqot olib borish, shart-
sharoitlarni muhokama etish va muvofiqlashtirish; 
-
ekspeditsiyalash, mahsulot jo’natuvchilar monitoringini olib borish; 
-
yuklarni qayta ishlash va tashish; 
-
mahsulot va tovarlarni qabul qilish hamda omborga joylash. 
Ta’minot materiallar, xom ashyo va yarimfabrikatlarni mustaqil ravishda, 
bevosita tashib yetkazish bilan emas, balki bu ishlarni tashkil etish bilan 

---

shug’ullanadi. Keng ma’noda ta’minot mahsulot yetkazuvchi tashkilotlar zanjirida 
asosiy halqa bo’lib iste’molchi va jo’natuvchilar orasidagi material oqimni o’zaro 
muvofiqlashtirish vositasi hisoblanadi. Ta’minot tizimi logistik kanalning har bir 
bosqichida iste’molchilar nima xohlayotgani haqida orqaga, jo’natuvchilar nima 
taklif etayotganligi haqida oldinga xabar jo’natadi. Ana shundan keyin har bir 
jo’natiluvchi material oqimi partiyasini yetkazish shart-sharoitini aniqlash borasida 
o’zaro muloqotlar boshlanadi. 
Ta’minot tizimi faoliyatining muhimligini ko’rsatuvchi yana bir omil –
faoliyat xarajatlarining ishlab chiqarish umumiy xarajatlaridan katta qismini 
(60%dan yuqori) tashkil etishi va bu boradagi ijobiy o’zgarishlar yuqori foyda 
berishidir.
Ta’kidlash lozimki, o’zining logistik vazifalari va xarakteristikalari 
bo’yicha ta’minot tizimi material-texnik ta’minlashdan tubdan farq qiladi, chunki 
ta’minot material oqimni zarur muddatda tegishli manzilga tashqi manbalar orqali 
yetkazib kelishga ma’sul bo’lsa, material-texnik ta’minlash esa ishlab chiqarish 
korxonasining ichki jarayonlarini ta’minlovchi moddiy oqimlar harakatini tashkil 
etadi. 
Ta’minot logistikasi – birinchi lokal logistik tizim bo’lib, uning