12-Laboratoriya Reaksiyalarning tezligiga muhit ion kuchi va haroratning ta’siri

10. Faollashgan komplekslar nazariyasi.

10. Реакцияда қатнашаётган моддалар сони икки ва ундан ортиқ бўлса, биргаликдаги фаол комплекснинг ҳосил бўлиш эҳтимоллиги кам бўлганлиги сабабли кўпчилик каталитик реакциялар алоҳида механизм билан фаол комплекс ҳосил бўлиш орқали содир бўлади:

A + K → AK· → AK

AK + B → AKB → D + E + K

кўрсатилганидек, энергетик диаграмма ҳар бир фаол комплексга (АК. ва АКВ. ) ва ҳосил бўлаётган оралиқ маҳсулотларга (АК) тегишли максимум ва минимумлардан иборат бўлади. Гомоген катализ реакциялари, юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда бир неча турга бўлиниши мумкин: бир модда иштирокидаги реакция:

А → Р

бунда А – реагент; Р – реакция махсулоти. Бу тур бўйича А+К→АК тенгламасига асосан оралиқ фаол комплекс ҳосил бўлиб, сўнгра АК→Р+К тенгламаси бўйича катализатор ажралиб чиқади. Агарда реакцияда икки модда қатнашса

А+В→Р

аввал реагентлардан бири катализатор билан таъсирланиб оралиқ махсулот ҳосил қилади:

А + К АКАК

Сунгра ҳосил бўлган махсулот (АК) иккинчи реагент билан таъсирлашиб янги фаол комплекс ҳосил қилади:

АК + В  АВК

Кейинги босқичда реакция махсулоти билан катализатор ажралиб чиқади:

АВК→ АВ + К

кўрсатилганидек фаол комплексларнинг ҳосил бўлиши қайтар жараён бўлиб, фаол комплексининг ҳосил бўлиши шу жараённинг мувозанат доимийсидан боғлиқ бўлади.