Guruh
FISH
620-18
Tursunaliyev Botirjon
1 Latex dasturini o’rnatish va sozlash.
Hozirgi
kunda ilmiy maqolalar, matematikaga doir qo’llanmalar yaratishda
juda ko’p matematik formulalar va turli xil obektlardan foydalanishga to’g’ri
keladi. Bunday hujjatlarni yaratish uchun juda ko’p matn muharrirlari
mavjud. Bunga Word matn muharririni misol keltirish mumkin. Word matn
muharriri matematik formulalarni yozishda, turli xil obektlarni
joylashtirishda juda katta imkoniyatga ega, lekin agar matematik formulalar,
turli xil obyektlarni soni oshib borsa, yaratilgan hujjatlarni hajmini oshirib
yuboradi va ularni qayta ishlashda qiyinchiliklarga uchrab qolish mumkin.
Bundan tashqari yaratilgan hujjat hamma kompyuterlarga, yoki hamma
sistemalarga to’g’ri kelmasligi mumkin. Masalan Wordda yaratilgan hujjatlar
versiyasiga farq qilsa bir biriga to’g’ri kelmasligi mumkin yoki Mathtypeda
yozilgan formulalar bo’lsa to bu dasturni o’rnatmasak bu hujjatlarni qayta
ishlab bo’lmaydi. Biz yaratgan maqola, qo’llanma yoki boshqa hujjatlarni
internet tarmog’ida ham qo’yishimiz mumkin, bundan hamma kompyuterlar
foydalanishlari mumkin. Shuning uchun biz hujjatlarni shunday
tayyorlashimiz kerakki undan barcha kompyuterlar turli xil bo’lishidan qatiy
nazar foydalana olishlari kerak. Shularni hisobga olib yana bir dastur, Latex
dasturi yaratildi. Latex dasturi juda ko’p imkoniyatlarga ega. Bu dasturni
imkoniyatlari yuqoriligi, jurnallar, kitoblar tayyorlash imkoniyatlari juda
yuqori sifatli ekanligini hisobga olib, hozirgi kunda chet ellarda ilmiy
jurnallarda ilmiy maqolalarni Latex dasturida yozib yuborishni talab qiladi.
Latex dasturida tayyorlangan hujjatlarni hajmi juda kichik bo’ladi, shuning
uchun ularni qayta ishlash tez amalgam oshadi. Bu dastur yordamida ilmiy
maqolalar, kurs ishlarini, diplom ishlarini, dissertasiyalarni juda chiroyli qilib
tayyorlash mumkin. Albatta bu dastur bilan ishlash uchun kompyuterda Latex
dasturi o’rnatilgan bo’lishi kerak va biror bir uslubiy qo’llanmadan
foydalnishga to’g’ri keladi. Hozirgi kunda Latex dasturida ishlash bo’yicha
deyarli o’zbek tilida adabiyotlar yetarli emas, rus tilida yoki ingliz tilida
adabiyotlar juda ko’p. Shularni hisobga olib biz Latex dasturi bo’yicha 8
o’zbek tilida kerakli malumotlarni to’plab uslubiy qo’llanma tayyorlashni
maqsad qilib qo’ydik. Amerikalik taniqli matematik va dasturchi Donald
Knuth tomonidan Tex dasturi yaratildi. Bu dasturni yaratishda Knut o’z
oldiga shunday translyator yaratishni maqsad qilib qo’ydiki, u har xil
kompyuterlarda bir xil ishlashi kerak edi. Leslie Lamport Tex bazasi asosida
paketlardan foydalanib Latex dasturini yaratdi. Latex dasturi matematikaga
doir ilmiy hujjatlarni juda yuqori darajada sifatli qilib tayyorlash uchun
mo’ljallangan dastur hisoblanadi. Kitob, o’quv qo’llanma, ilmiy jurnallarni
tayyorlashda ham juda katta imkoniyatlarga ega. Latexda yaratilgan
hujjatlarni hajmi juda kichik bo’ladi va ularni qayta ishlash, tahrirlash
amallarini juda tez bajarish mumkin. Latex dasturi juda ko’pchilik
kompyuterlarga ishlaydi masalan IBM, Mac va boshqalar. Bundan tashqari
juda ko’pchilik sistemalarga ham ishlaydi masalan Windows, Unix, VMS va
boshqalarni misol keltirish mumkin. Bu dastur bilan ishlash uchun
kompyuterda Latex dasturi o’rnatilgan bo’lishi kerak. Shuning uchun biz
birinchi bobni Latex dasturini o’rnatish va uning imkoniyatlaridan
foydalanishga bag’ishladik. Latex dasturini o’rnatish uchun birinchi MikTex
dasturini o’rnatamiz
Latex dasturin
lunix ubunt
20.04 versiyaliy aperatsion sistemaga o’rnatish va
undan foydalanish
1. o’rnayishda terminaldan foydalanamiz
2 – rasm terminalga quydagi buyruqn kritamiz
sudo apt-get install texlive-full
Enter bosiladi
3 - rasm foydalanuvchidan latex dasturin o’rnatish uchun ruhsat berish
kerak buning uchun foydalanuvchi tomonida qo’yilgan paroln kritilishn
kutadi
4 - rasm foydalanuvchi tastiqlagandan keyin o’rnatilish boshlanadi
5 -rasm
s
krtb enter bosiladi
6 – rasm
7 – rasm o’rnatish yakuniga yetdi endi dasturn ishga churamiz
8
-rasm Texmaker ochamiz
9 – rasm laten dastur ochildi endi foydalanishga tayor
10 – rasm latex dastur ishga tayor holga keldi endlikda undan turliy
ishlarimizda foydalanishimiz mumkun
