1. Dvigatelning yonilg’i ta’minlash tizimini tekshirish va sozlash stendlari

Dvigatel mehanizmi va tizimlarini txk va ta’mirlash jihozlari
Reja:
1.Dvigatelning yonilg’i ta’minlash tizimini tekshirish va sozlash stendlari.

2.Dvigatelni boshqarish modulini, Elektr jihozlarni diagnostikalash jihozlari. Skanerlar.

3.Dvigatel KSHM va GTM larni nazorat qiluvchi va ularni ta’mirlashda ishlatiladigan jihozlar.

4.Dvigatelni ta’mirlash qurilmalari.
1.Dvigatelning yonilg’i ta’minlash tizimini tekshirish va sozlash stendlari.

Karbyuratorli dvigatellar ta’minot tizimiga diagnoz qo’yish diagnostika jihozlari yordamida yoki ishlash sharoitida bajariladi, tizimning mexanizm va birikmalarini holati ular yechilgandan so’ng aniqlanadi.

Karbyuratordagi jiklyor va purkagichlarning o’tkazuvchanlik qobiliyati suvning xarorati 19-21S, bosimi 1 metrli suv ustuni balandligida dozalash teshigidan 1 daqiqa davomida oqib o’tgan suvning miqdorini o’lchash orqali aniqlanadi. Natija aniq bo’lishi uchun sinov 3-4 marotaba takrorolanadi.

4.1-rasm. Jiklerlarning o’tkazish qobiliyatini aniqlaydigan NIIAТ-285 asbobining shartli tasviri. 1,10-pastki va yuqorigi bakchalar; 2,18-kranlar; 3-jiklyorlar o’rnatiladigan uya; 4-termometr; 5-menzurka; 6—ko’z’galuvchan shtanga; 7, 8, 12, 13-naychalar; 9-suv o’lchaydigan shisha; 11-po’kakli kamera; 14-tekshiriladigan klapan o’rnatiladigan uya; 15-shkala; 16-dasta; 17-moslashtirgich; 19-to’kish vannasi.

Harorati 20°S bo’lgan suv siqilgan havo bosimi ta’sirida naycha (7) orqali pastki bakchadan (1), po’kakli kameraga (11) tutashtirilgan yuqorigi bakchaga(10) oqib o’tadi. Po’kakli kameradan suv naycha (12) orqali o’tib, moslagichga (17) va 1 metrli naychaga(8) kirib keladi. Jiklyor, tekshirish uchun krandan(18) keyin, uyaga (3) o’rnatiladi, nazorat qilish uchun esa qo’z’galuvchan shtangadan (6) foydalaniladi.

Kranlar (2 va 18) ochiladi. Jiklyordan oqib chiqayotgan suv oqimi ostiga menzurka (5) qo’yiladi va sekundomer yordamida jiklyorning o’tkazish qobiliyati, ya’ni bir daqiqa ichida menzurkaga oqib tushgan suv miqdori aniqlanadi.

Ushbu asbob po’kakli kameradagi berkituvchi ignasimon klapanning ham germetikligini tekshirishga imkon beradi. Buning uchun klapan uyaga (14) o’rnatiladi. Agar, 30 soniya ichida suv satxini shkala (15) bo’ylab pasayishi 40 mm. dan oshmasa, klapanning germetikligi qoniqarli deb hisoblanadi.

Qalqovuchli kameradagi yonil’gi satxi rostlanib, jiklyorlarning o’tkazuvchanlik qobiliyati, so’ngra yi’gilgan karbyurator NIIAТ-489A moslamasida tekshiriladi. U karbyuratorning dvigatelda har qanday ishlashini aks ettira oladi.

Yonil’gi nasosi avtomobilning o’zida yoki yechib olinib tekshirilishi mumkin. Yonil’gi nasosi avtomobilda tekshirilganda, u bilan karbyurator orasiga monometrli moslama o’rnatilib, dvigatel ishlayotgan holatda xosil bo’lgan bosim aniqlanadi. Yonil’gi nasosi xosil qiladigan bosim 0.02-0.030 MPa, ishlab chiqarish qobiliyati 0.7-2 lminut va 30 sekund mobaynida bosimning pasayishi 0,008-0,010 MPa ni tashkil qilishi kerak.

4.2-rasm. Yonil’gi taminoti tizimini tekshirish va yuvish jihozi	4.3-rasm. Injektorlar tizimini tozalash majmuasi.

Yonil’gi taminoti tizimi agregat va bo’laklarini 4.2-rasmda keltirilgan jihozda, injektorlar tizimini tozalash esa 4.3-rasmda keltirilgan pribor yordamida amalga oshiriladi.

Injektorlarning texnik holatini ultratovushli NA4DFV stendida (4.4-rasm) tekshiriladi.

4.4-rasm. Avtomobil dvigatellarining 4 ta injektorini bir yo’la tekshiradigan ultratovushli NA4DFV stendi.

Stendda zamonaviy dvigatellarining barcha ish fazalarini immitatsiya qilish va bir yo’la 4 ta injektorni quyidagi parametrlar bo’yicha tekshirish mumkin: cho’l’gamning qarshiligi; namlanmaslik; injeksiyada purkalish formasi; ifloslanish darajasi; oqimning barqarorligi; prujinaning ishga tushish vaqti. NA4DFV stendi injektorlarni tekshirish bilan bir qatorda maxsus suyuqliklar bilan ultratovush yordamida tozalanadi. Тa’minot tizimga diagnoz qo’yilganda yonil’gi nasosi xosil qilayotgan bosim, injektorning texnik xolati va yonil’gi filtrining holati nazoratdan o’tkaziladi. Bunda yonil’gi nasosining texnik holati, ya’ni xosil qilayotgan bosimini tekshirish uchun, injektor blokiga kelgan yonil’gi shlangasi yechilib, o’rniga monometrli o’lchov asbobi o’rnatiladi va yonil’gi nasosining maxsus "k" klemmasi kuchlanish tarmo’giga ulanadi.

4.5-rasm. SDТA jihozining asosiy shakli 1-yuqori bosimli yonil’gi nasosi; 2-etalon forsunka; 3-menzurka; 4-yonil’gi sahining ko’rsatkichi; 5-termometr; 6, 10-yonil’gi bakchalari; 7-jihozning yonil’gi haydash nasosi; 8-filtr; 9-manometr; 11-kranlar; 12-yonil’gini to’plovchi vanna

Dizel dvigatellarining yonil’gi xaydovchi va yuqori bosimli nasos SDТA-1 va SDТA-2 jihozlarida tekshiriladi (4.5-rasm).

Yonil’gi haydash nasosining berilgan qarshilikdagi ish unumdorligi va yonil’gi kanali to’la yopiq bo’lganda, u sodir etadigan bosim tekshiriladi. Yonil’gi haydash nasosini tekshirish uchun undan filtrga ketgan naycha o’lchov bakchasiga tushiriladi, yonil’gining nasosdan chiqishi esa, chiqishdagi bosim 6080 KPa gacha ko’tarilishi uchun, kran vositasida biroz yopiladi. 1300 min^-1 aylanishlar chastotasida yonil’gi haydash nasosi sodir etadigan bosim, manometrning (9) ko’rsatishiga qarab, nasosdan yonil’gi chiqishi kran bilan asta berkitgan holda aniqlanadi. Agar nasos 0,4 MPa dan oz bosim sodir etsa, u holda klapanlarning germetikligi, porshenlarning yeyilganligi va turtkichning erkin harakatlanishini tekshirish zarur.

Yuqori bosim yonil’gi nasosi har bir forsunkaga beriladigan yonil’gining boshlan’gich paytiga, bir tekisliligiga va miqdoriga tekshiriladi. Yonil’gi berishning boshlangich paytini aniqlash va rostlash uchun SТDA jihozlarida, har bir seksiyaning chikish shtutseriga o’rnatilgan momentoskoplar - ichki diametri 1,52,0 mm bo’lgan shisha trubkalar ishlatiladi. Nasosning mushtchali vali aylantirilib, shisha trubkalar hajmining yarmi yonil’gi bilan to’ldiriladi, so’ng val yuritmasi soat strelkasi bo’yicha asta aylantirilib, trubkalardagi yonil’gi satxi kuzatiladi. Nasos seksiyalaridan yonil’gi berishning boshlanishi momentoskoplarning shisha trubkalaridagi yonil’gi harakatlanishining boshlanishiga qarab aniqlanadi.

SDТA jihozlari korpusining nasosni aylantiradigan vali tomoniga darajalarga bo’lingan disk, nasosning mushtchali valini jihozdagi yuritma val bilan biriktiradigan muftaga esa strelka o’rnatilgan. Birinchi silindr trubkasidagi yonil’gi harakatlanishining boshlan’gich payti sanoq boshi-0° deb qabul qilinadi. KamAZ-740 dvigateli silindrlarining ishlash tartibiga (1-5-4-2-6-3-7-8) mos ravishda, boshqa silindrlarga yonil’gi berilishini boshlanishi nasosning mushtchali vali quyidagi burchaklarga burilganda sodir bo’ladi: 5-silindrga(nasosning 8-seksiyasi)-45°, to’rtinchiga(4-seksiya)-90°, ikkinchiga(5-sek-siya)-135°, oltinchiga (7 seksiya)-180°, uchinchiga (3 seksiya)-225°, yettinchiga (6-seksiya)-270° va sakkizinchiga (2 seksiya)-315°. Bunda birinchi seksiyaga nisbatan har bir seksiyadan yonil’gi berishning boshlanishi orasidagi intervalning noaniqligi 0,5°dan ortib ketmasligi kerak. Yonil’gi berish­ning boshlanishini tekshirish yonil’gi purkalishini ilgarilatish muftasini yechib qo’ygan holda amalga oshiriladi.

Forsunkalar DD 2110 yoki NIIAТ-1609 (4.6-rasm) priborlari yordamida tekshirilib, uni germetiklik, purkash bosimi va purkash sifati aniqlanadi. Forsunka germetigligi 30 MPa bosimda tekshiriladi, uning 30 MPa dan -23 MPa ga tushishi 5 sekunddan kam bo’lmasligi kerak. Yangi forsunkalar uchun u 20 sekunddan kam bo’lmaydi. Yonil’gining purkash sifati, uning forsunkaning purkash teshigidan bir maromda tumansimon chiqishi bilan xarakterlanadi.

DD 2110 asbobi asbob yonil’gi bakchasidan (1) dastasi bilan harakatga keltiriladigan yonil’gi nasosidan va manometrdan iborat. Forsunka (2) asbobga o’rnatilgandan so’ng, richag (7) vositasida bosim asta-sekin oshiriladi.

mod.DD 2110	Mod.NIIAТ-1609
4.6-rasm. Forsunkalarni tekshirish asboblari. 1-yonil’gi bakchasi; 2-forsunka; 3-yuqori bosimli naycha; 4-manometr;5-yonil’gi berish naychasi; 6-nasos seksiyas;, 7-richag