1-Amaliy ish To’g`ri burchakli koordinatalar sistemasi

1-Amaliy ish
To’g`ri burchakli koordinatalar sistemasi. Bu sistema kichik joylarning planini tuzishda qo’llaniladi. Bunda abstissa o’qi X sifatida meridian yo’nalishi qabul qilinib, koordinataning qiymati o’qidan sharqga qarab musbat, o’qdan g`arbga qarab manfiy ishorada olinadi. X o’qga perpendikulyar ekvator yo’nalishi Y ordinata o’qi bo’lib, absessa qiymatlari.

1-rasm To’g`ri burchakli koordinatalar sistemasi
Kartada nuqtaning to’g`ri burchakli koordinatalarini aniqlash
Chizmada berilgan B nuqtaning koordinatlarini topishda oldin kvadratning quyi kilometrli chizig`ini abssissasi yoziladi, ya’ni: 6065 km. B nuqta joylashgan nuqtani, kartaning chiziqli masshtabidan foydalanib AB masofa o’lchanadi, uning qiymati joyda nimaga tengligi aniqlanadi. Hosil bo’lgan 570 m kattalikni chiziqning abssissasi bilan qo’shiladi x=6 065000m+570 m=6 065 570 kattaligi qo’shiladi. Shunday tarzda B nuqtaning koordinatasi aniqlanadi. Kvadratning chap tomonining ordinatasi qiymati yozilib 4307 km unga joydagi bB chiziqning 240m uzunligi qo’shiladi y = 4 307 000m+240 m=4 307 240m.

2-rasm Kartalarda nuqtalarning koordinatalarini aniqlash.

3-rasm Nuqtaning geografik koordinatalarini aniqlash
Nuqtalar holatini aniqlash masalasi bu nuqtalar gorizontal proekstiyalarini va ularning sathiy sirtidan balandliklarini topishdan iborat bo’ladi. Nuqtalarning gorizontal holati geografik (kenglik φ va uzoqlik λ) va to’g`ri burchakli (absstissalar x va ordinatalar u) koordinatalar bilan aniqlanadi.
Joy nuqtasidan o’tuvchi sathiy sirtdan sanoq boshlanishi deb qabul qilingan sathiy sirtgacha bo’lgan masofa balandlik deyiladi. Balandlikning sonli qiymat belgi deb ataladi. Gorizontal R sathiy sirtdan sanaladigan balandliklar absolyut (mutlaq) balandliklar deyiladi. MDH da mutlaq balandliklar sanoq boshi qilib Boltiq dengizi suvi o’rtacha sathini belgilovchi Kronshtadt futshtoki (mis taxtasi) noli qabul qilingan, bunga Boltiq balandliklar sistemasi deyiladi.