1- mavzu: Raqamli iqtisodiyot faniga kirish bo’ka agrotexnologiyalar texnikumi nazarov Shuxrat 2021

37- Mavzu: Kalkulatsiyaning turlari BO’KA AGROTEXNOLOGIYALAR TEXNIKUMI Nazarov Shuxrat 2021

Reja:

• 1 KaIkuIatsiyaning turlari
• 2. Xarajatlar hisobi va kaikulatsiyalash obyektlari

• Kalkulatsiyalashning maqsadiga ko'ra kalkulatsiya quyidagi turlarga bo'linadi

1 KaIkuIatsiyaning turlari

Kalkulatsiya turlari

Reja (smeta) kalkulatsiya

Normativ kalkulatsiya

Kutilayotgan (provizor) kalkulatsiya

Haqiqiy (hisobol) kalkulatsiya

Reja (smeta) kalkulatsiyasi alohida kalkulatsiya moddalari bo'yicha hisoblangan har bir buyum, mahsulot turi yoki guruhining tannarxi bo‘lib, uning ko'lami korxona tomonidan oldindan rejalashtirilgan tashkiliy-texnikaviy tadbirlami amalga oshirgan holda nazorat qilib boriladi. Shuning uchun mahsulot tannarxining reja kalkulatsiyasi normativ kalkulatsiyadan past bo'lishi lozim.

Reja (smeta) kalkulatsiyasi alohida kalkulatsiya moddalari bo'yicha hisoblangan har bir buyum, mahsulot turi yoki guruhining tannarxi bo‘lib, uning ko'lami korxona tomonidan oldindan rejalashtirilgan tashkiliy-texnikaviy tadbirlami amalga oshirgan holda nazorat qilib boriladi. Shuning uchun mahsulot tannarxining reja kalkulatsiyasi normativ kalkulatsiyadan past bo'lishi lozim.

Normativ kalkulatsiya hisobot davri boshiga hisob-kitob qilinadi va korxona kalkulatsiya tuzish paytida ishlab chiqarishning texnik darajasi va mavjud texnologiyadan kelib chiqqan holda, amal qilayotgan norma va normativlami hisobga olgan holda ishlab chiqariladigan mahsulot birligiga moddalar bo'yicha sarflaydi.

Normativ kalkulatsiya hisobot davri boshiga hisob-kitob qilinadi va korxona kalkulatsiya tuzish paytida ishlab chiqarishning texnik darajasi va mavjud texnologiyadan kelib chiqqan holda, amal qilayotgan norma va normativlami hisobga olgan holda ishlab chiqariladigan mahsulot birligiga moddalar bo'yicha sarflaydi.

Kutilayotgan (provizor) kalkulatsiya qishloq xo'jalik korxonalarida I-oktabrga, dastlabki uch choraklik (to'qqiz oy) ichida qilingan haqiqiy xarajatlar va olingan mahsulotlar haqidagi ma'iumotiar hamda to'rtinchi chorakda kutilayotgan xarajatlar va olinadigan mahsulotlaming taxminiy hisobi asosida tuzadilar. U har bir tarmoqning va butun xo'jalikning joriy yildagi ishlab chiqarish natijalarini oldindan aniqlashda katta ahamiyatga ega.

Kutilayotgan (provizor) kalkulatsiya qishloq xo'jalik korxonalarida I-oktabrga, dastlabki uch choraklik (to'qqiz oy) ichida qilingan haqiqiy xarajatlar va olingan mahsulotlar haqidagi ma'iumotiar hamda to'rtinchi chorakda kutilayotgan xarajatlar va olinadigan mahsulotlaming taxminiy hisobi asosida tuzadilar. U har bir tarmoqning va butun xo'jalikning joriy yildagi ishlab chiqarish natijalarini oldindan aniqlashda katta ahamiyatga ega.

Haqiqiy (hisobol) kalkulatsiyasi hisobot davridagi muayyan mahsulot turiga to'g'ri keladigan haqiqiy xarajatlaming miqdoridir. U bir vaqtning o'zida normativ yoki reja kalkulatsiyasi bo'yicha tannarxdan chetga chiqishlami hisoblash uchun qo'llaniladi.

Haqiqiy (hisobol) kalkulatsiyasi hisobot davridagi muayyan mahsulot turiga to'g'ri keladigan haqiqiy xarajatlaming miqdoridir. U bir vaqtning o'zida normativ yoki reja kalkulatsiyasi bo'yicha tannarxdan chetga chiqishlami hisoblash uchun qo'llaniladi.

Haqiqiy tannarx bilan reja tannarxini o'zaro solishtirish mahsulot tannarxi rejasini nazorat qilish va ishlab chiqarish imkoniyatlarini topishda muhim ahamiyatga ega.

2.Xarajatlar hisobi va kalkulatsiyalash obyektlari

Xarajatlarni hisobga olish obyektari - bu xarajatlar vujudga keladigan va hisobga olinadigan alohida tarkibiy bo'linmalar (sex, ish lab chiqarish, uchastka va boshqalar.)

Xarajatlarni hisobga olish obyektlari

Sexlar

Uchastkalar

Ishlab ehiqarishlar

Bo'laklar

Ishlab chiqarilgan mahsulotlar (detail, buyum, bir xii buyumlar guruhi), texnologik jarayonlar (bo'lak, ishlab chiqarish), bosqich va boshqalar, ya'ni har xii tayyorlik darajasidagi mahsulotlar, ish yoki xizmat turlari kalkulatsiyalash obyektlari hisoblanadi.

Xarajatlarni hisobga olish obyektlari

Tayyor mahsulot

Xizmat turlari

Ish turlari

Yarim tayyor mahsulotlar

E’tiboringiz uchun rahmat!

E’tiboringiz uchun rahmat!