1- mavzu: “Nutq madaniyati” fanining mazmuni, maqsad va vazifalari



Download 0,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/41
Sana25.08.2021
Hajmi0,49 Mb.
#155552
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   41
Bog'liq
1- mavzu “Nutq madaniyati” fanining mazmuni, maqsad va vazifala



1- mavzu“Nutq madaniyati” fanining mazmuni, maqsad va vazifalari

Leksik mavzu: So‘z sehri  Matn. Shoiru she’ru shuur 

Reja: 

1.  Predmetning maqsadi va vazifalari. 



2.  So’z sehri. 

3.  Bo’lajak mutaxassislarda nutg madaniyatini shakllantirish. 

Tayanch tushunchalar: 

Til, nutg, madaniyat, pedagogika, nutq san’ati. 

  

    

Nutq madaniyati, nutq odobi — 1) ogʻzaki va yozma adabiy til meʼyorlari 

(talaffuz,  urgʻu,  soʻz  qoʻllash,  grammatika,  uslubshunoslik  qoidalari)ni  egallash, 

shuningdek,  turli  aloqa-aralashuv  sharoitlarida  tilning  tasviriy  vositalaridan 

nutqning  maksad  va  mazmuniga  mos  ravishda  foydalanish  mahorati;  2) 

tilshunoslikning  tilni  madaniyat  quroli  sifatida  mukammallashtirish  maqsadida 

meʼyorlashtirish (tartibga solish) muammo larini oʻrganuvchi boʻlimi. Gʻarb tilshu-

nosligida umumiy maʼnoda "til madaniyati" termini ham qoʻllanadi. 1-maʼnodagi 

"Nutq  madaniyati"  tushunchasi  adabiy  tilni  oʻzlashtirishdagi  ikki  bos-qichni 

qamrab  oladi:  a)  nutqning  toʻgʻriligi  va  boshqa  nutqiy  mahorat.  N  u  -tqning 

toʻgʻriligi  muayyan  tilda  soʻzlovchilar  va  yozuvchilar  tomonidan  "ideal"  yoki 

umum tomonidan qabul qilingan va anʼanaviy saqlanib kelayotgan odatlar, ibrat va 

namunalar  tarzida  idrok  etiladigan  adabiy  meʼyorlarga  amal  qilishdir.  Nutqiy 

mahorat esa nafaqat adabiy meʼyorlarga amal qilish, balki oʻzaro mavjud boʻlgan 

variantlardan  mazmunan  eng  toʻgʻri,  eng aniq,  uslub  va  vaziyat  nuqtai  nazaridan 

eng  makbuli  va  ifo-dalisini  tanlab  olish  mahoratidir  (Mas,  aka  —  oka  —  ako; 

kelyapti — kevotti — kelopti variantlaridan bi-rining adabiy meʼyor sifatida tanla-

nishi).  Yuksak  Nutq  madaniyati  kishining  umumiy  yuksak  madaniyatini,  fikrlash 

madani-yatini, tilga nisbatan ongli mexr-muhabbatini namoyon qiladi. 

Nutq  madaniyati  nazariyasining  asosiy  tushunchasi  til  meʼye’ridir.  2-

maʼnodagi Nutq madaniyatining asosiy vazifasi ijtimoiy til amaliyotiga faol taʼsir 

koʻrsatish maqsa-dida (tilning barcha sathlarida) obʼyektiv til meʼyorlarini ularning 

barqarorlashgan  shakllarida,  ziddiyatlarida,  vujudga  keluvchi  tamoyillarida  va 

boshqalarda oʻrganishdir. 

Zamonaviy  Nutq  madaniyati  nazariy  va  amaliy  fan  boʻlib,  u  til  amaliyotiga 

taʼsir etish maqsadida adabiy til tarixi, grammatika, uslubshunoslik va boshqa til-

shunoslik bulimlarining yutuklari va xulosalarini umumlashtiradi. Nutq madaniyati 

na-zariyasida  adabiy  til  milliy  tilning  oliy  shakli  deb  eʼtirof  etiladi;  ba-diiy 

adabiyot tili oʻzining eng yaxshi namunalari bilan xalqning madaniyat sohasidagi 

yutuklari va anʼanalarini mustahkamlaydi va boyitadi. 



Nutq madaniyati ijtimoiy hodisa boʻlib, u jamiyat, fan va texnika, madaniy va 

adabiy  hayot  rivoji  bilan  chambarchas  boglik  holda  taraqqiy  etadi.  Jamiyat 

aʼzolarining  madaniy  saviyasi  ortgan  sari  nutqi  ham  jilolanib,  sayqallashib,  Nutq 

madaniyati  qoidalari  va  meʼyorlariga  muvo-fiq  holda  takomillashib  boradi.  Nutq 

madaniyatining shakllanishi va rivojlanishida adabiyot, sanʼat, radio, televideniye 

va davriy matbuotning alohida oʻrni bor. Ayniqsa, adabiy tilni meʼyorlashtirish va 

Nutq  madaniyati  nazariyasini  rivojlantirishda  leksikografiya,  xususan,  izox^li, 

imlo, talaffuz, oʻquv va boshqa maxsus lugʻatlar muhim ahamiyatga ega. 

15-asrdayoq  oʻzbek  adabiy  tilining  Nutq  madaniyati  va  uning  oʻziga  xos 

meʼyorlari  boʻlgan  —  Alisher  Navoiy  oʻzining  butun  hayotiy  va  ijodiy  faoliyati 

bilan  oʻz  davri  Nutq  madaniyatiga,  nutq  odobiga  mislsiz  hissa  qoʻshgan  boʻlsa, 

keyingi  davrda  yashagan  Bobur,  Muhammad  Solih,  Gulxaniy,  Nodira,  Ogahiy, 

Furqat, Muqimiy va boshqa shoirlarning asarlari tilida ham oʻsha davr tili va Nutq 

madaniyati  maʼlum  darajada  aks  etgan.  "Yaxshi  soʻz  —  jon  ozigʻi",  "Bugʻdoy 

noning  boʻlmasa  ham,  bugʻdoy  soʻzing  boʻlsin",  "Oʻynab  gapirsang  ham  oʻylab 

gapir", "Har neni yemak — hayvonning ishi, har neni demak — no-donning ishi" 

kabi  maqol  va  hikmatli  soʻzlarning  paydo  boʻlishi  ham  oʻzbek  xalqida  Nutq 

madaniyati ga avvaldan eʼtibor kuchli boʻlganidan darak beradi. 

Oʻtgan  asrning  20-yillaridan  soʻng  oʻzbek  tilining  Nutq  madaniyati  xalq 

tiliga  yaqinlashtirilgan  milliy  adabiy  til  meʼyorlariga  asoslanadi.  Bu  meʼyorlarni 

shakllantirish  ishiga  olimlar  (Otajon  Hoshim,  T.  N.  Qoriniyoziy,  S.  Ibrohimov, 

Olim  Usmon  va  boshqalar),  adibu  shoirlar  (Qodiriy,  Choʻlpon,  Avloniy,  Fitrat, 

Oybek, Gʻafur Gʻulom, Abdulla Qahhor va boshqalar.)

  Respublikamiz  Prezidenti 

I.A.Karimov  “Fidokor”  gazetasi  muxbiri  savollariga  javob  berar  ekan, 

jamiyatimizning  mohiyati  xususida  shunday  deydi:  “Biz  barpo  etayotgan  yangi 




Download 0,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish