1- amaliy mashg’ulot. Mavzu: Аmaliy dasturlar yordamida muhandislik masalalarini matematik modellarini yaratish

---

1 
1- Amaliy mashg’ulot. 
Mavzu: Аmaliy dasturlar yordamida muhandislik masalalarini matematik 
modellarini yaratish (Mathematica, Maple, Matlab, MathCAD). 
 
Ishdan maqsad: 
1.
MathCAD dasturiy sohasini o’rganish. 
2.
Ishchi paneli tarkibi. 
3.
Asosiy instrumentlar. 
4.
Ishchi sohani boshqarish. 
Nazariy qism: 
 
MathCAD integralashgan tizim bo’lib matematik hamda tehnik-muhandislik 
hisoblashlarni amalga oshirish uchun mo’ljallangan. Hisoblash vaqtida tushinarlilik, 
aniqlik, oddiylik kabi hususiyatlarni o’z ichiga oladi. Electron jadvallaarga hos 
foydalanishda oson. 
MathCAD dasturini ishga tushirganda 8-rasmdagi oyna ochiladi. 
7-
rasm. MathCAD tizimini ishchi oynasi. 
MathCADning asosiy buyruqlari 
MathCADdasturinig bosh menyusi boshqa MS Windows ilovalarning bosh 
menyulari kabi , hamda spesifik imkoniyatlarga ega bo’lgan buyruqlaidan tashkil topgan,. 
File menyusi –fayllar bn ishlash. 
Edit menyusi –Hujjatlarni tahrirlash. 
View menyusi – darcha elementlarni sozlash. View menyusi buyruqlari 2- 
rasmda ko’rsatilgan. 
Insert menyusi – MathCAD hujjatga grafik malumotlar, matritsalar, funksiyalar, 
geppersilkalar, kompanentalarni qo’yish va obyektlarni sozlash imkonini beradi. 
Format menyusi – sonlar, formulalar,tekstlar, abzatslar, kalantitullar va boshqalarga 
turli ko’rinishdagi parametrlarni belgilovchi buyruqlarni o’z ichiga oladi. 
Math menyusi– hisoblashlarni rejim va parametrlarni o’rnatadi. 
Symbolic menyusi – simvol malumotlarni hisoblaydi. 

---

2 
Window menyusi – bir necha darchalarni o’zoro ketma-ket va ulardan birini 
aktivlashtirishga hizmat qiladi . 
Help menyusi – malumot markazi va malumotnomalar. Help buyrug’i 3- rasmdagi 
darchani ochadi. 
Math paneli tugmalari 
MathCADning kuchli tomoni bu matematik simvollar, ularni ifodalsh va kiritish 
insonga odatiy holatda berilgan. Ushbu instrumentlar panaleni bosh menyuning 
buyruqlari orasidagi View →Toolbars orqali ishga tushiriladi. Math panelida ishni 
qulayligi uchun ssilkalrning yeg’indisi birlashtirilgan. 
Math panelida9ta tugma joylashtirilgan. har bir tugma o’z navbatida, mahsus 
vazifaga biriktirilgan instrumentlar panelini ishga tushiradi. Ular quyidagi tugmalar 
(ishga tushirilgan holati quyidagi 9-rasmda ko’rsatilgan). 
Calculator. Bu panelda matematik topshiriqlar buyruqlari , hamda ko’pincha 
foydalaniladigan funksiyalar joylashtirilgan. Bu tugmani kankulyator sifatida foydalanish 
mumkin. 
Boolean – taqqoslash operatorini va mantiqiy ammalarni kiritish . 
Evaluation – o’zgaruvchilar qiymatlarini va funksiyalarini o’zlashtirish operatori 
kirituvchi tugmasi bor. 
Graph – grafika tuzish instrumenti. 
Vector and Matrix – vektorlar va matrisalar bilan ishluvchi instrumentlar. 
Calculus – integrallashgan elementlarning matematik ifodalar ko’rinishini 
differensiallashgan usulda ko’rsatadi. Bu paneldagi tugmalar qiymatlar summasi va 
ko’paytmalarini xisoblashga ijozat beradi. 
Programming – dastur yozish instrumenti. 
Greek Symbol – grafik alifbo. 
Symbol – Simvolli xisoblashlar uchun. 
 
8-rasm. MathCad tizimining ishchi oynasi
Math panelidagi ochilgan asboblar paneli. 

---

3