Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Vakuumlashtirilgan zovurning texnika – iqtisodiy samaradorligi.
Agar 1,5 – 2 m
chuqurlikda joylashtirilgan zovurga 0,1 atmosferali vakuum o’rnatilsa, u xuddi 2,5 – 3 m
chuqurlikdagi zovur kabi intensiv ishlay boshlaydi. Zovurlarni loyqa bosishdan saqlash
maqsadida ular kamida 0,002 nishab bilan qaziladi. Amudaryoning o’rta va etak
qismlarida, Markaziy Farg’onada, Buxoro oblastida joyning tabiiy nishabligi 0,0003
chamasida va undan ham qichiqdir. Joyning optimal nishabi bilan tabiiy nishabi
o’rtasida bunday tafovut bo’lishi yopiq zovurlarning loyixadagi uzunligini cheklab
23
рв
ас
м 
рас
м 
24 расм 

---

qo’yadi. Zovurlar vakuumlashtirilganda mazkur uzunlikni ikki xissa oshirib, ularning
nishabini kamaytirish mumkin bo’ladi. Vakuumlashtiirilgan zovurning boshlanish qismi
bilan oxirgi qismidagi bosim har xil bo’lganligi sababli uning ichida suv oqimining
tezligi oshadi. Vakuumlashtirilgan zovur (0,05 – 0,1 at) oddiy zovurga nisbatan uch – to’rt
barobar ko’p suvni o’tkazib yuboradi. 
Aytaylik oddiy zovurlarning chuqurligi 1,5 m, zovurlar oraligi 150 m bo’lsin.
Demak, zovurning o’rtacha uzunligi: 
67
150
10000
m/ga bo’ladi. 1 m uzunlikdagi
zovurning qiymati 16 ming so’m. Shunda 1 ga yerga sarflanadigan kapital mablag’lar
67 · 16=1 mln 1,101 mln co’mni tashkil etadi.
Vakuumlashtirishda zovurlar oralig’ini 400 m deb qabul qilish mumkin, shunda
ularning o’rtacha uzunligi 25 m/ga bo’ladi. 1 ga maydondagi vakuumlashtirilgan
zovurning qiymati: 25×16=400 ming so’mni tashkil qiladi. 
Zovur tarmoqlaridan suv bilan havoni so’rib chiqarish uchun har 2000 m (yoki 80
ga ) maydonga bitta kichkina nasos stansiyasi kerak bo’ladi. Nasos stansiyasi binosi
bilan germetik yopiq quduqning qiymati 411000 so’m yoki 5125 so’m/ga turadi. Elektr
motorli suv va vakuum nasoslar qiymati 2mln 192 ming so’m yoki 27400 so’m/ga
turadi. Jami kapital sarflar 4mln 435 ming so’m/ga ni tashkil etadi. 
Ekspluatatsiya xarajatlari: a) xizmatchi xodimlarni ta’minlash - 
минг
3840
16
3
80
so’m yoki yiliga 48000 so’m/ga; 
2 – 3 yildan keyin tuproqning haydalma va ildiz tarqalgan qatlami sho’rsizlanadi
va shundan keyin vakuumlashtirish ehtiyoji vaqtincha yo’qoladi. Sizot suvlar ustki
qatlamlarining minerallashish darajasi 3 g/l ga yetgach va undan ham oshib ketgach,
tuproqning ustki qavatlari 0,4 – 0,6 % sho’rlangach, vakuumlashtirish ishi yana
takrorlanadi va x. k.