Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Sizot suvlariga mahalliy suvlar qo’shilib turadigan suv oqimini aniqlash
. 
Zovur o’qidan naridagi x kesim ichida sizot suvlarga kelib qo’shiladigan oqim
miqdori quyidagicha aniqlanadi:
)
(
2
x
l
P
q
X
Suvlar zovurning ikki tomonidan kelib quyilishini hisobga olsak:
)
(
2
x
l
P
q
X
ni hosil qilamiz. 
Biz sizot suvlarining barqaror harakatini va chuqur joylashgan suv to’sar
qatlamni ko’rib chiqayotirmiz, shuning uchun tenglamani quyidagicha yoza olamiz:
dx
dy
xK
x
l
P
)
(
2
yoqi
Kdy
Pdx
x
dx
Pl
2
2
. 
Bu tenglamani x ning qiymati
2
d
dan d gacha, l ning qiymati esa O dan H
gacha bo’lgan chegaralar ichida integrallash yo’li bilan quyidagi tenglamaga ega
bo’lamiz:
2PlIn
KH
d
l
P
d
l
)
2
(
2
2
;
2
q
Pl
l
L
2
bo’lgani uchun
KH
q
d
L
qIn
ga ega bo’lamiz. 
KH
q
d
L
qIn
KH
d
L
In
q
)
1
(
bunda esa 

---

1
d
l
In
KH
q
(4.9) 
kedib chiqadi. 
Suv to’sar qatlam chuqur joylashganda burchak

90
,
burchagining qiymati
esa depressiya egriligining xarakteriga bog’liq bo’ladi.
90
qiymat e’tiborga olinmasa
katta xato qilinmaydi. (4.9) formulaga asoslanib, oqib qeluvchi suv miqdori juda
taxminiy (qo’pol) ravishda aniqlash mumkin. 
Quyida
burchakning qiymatini ham, zovurdagi suv sathiga ta’sir etuvchi bosim
(H-h
0
) ham hisobga oladigan ancha aniq nisbat keltiriladi.
Suv to’sar qatlam chuqur joylashgan taqdirda zovurga oqib keladigan suv
miqdori, xuddi ayni qatlam oraliq holatda joylashgandagi kabi ikki miqdordan tashkil
topadi: 
,
,
,
X
X
X
q
q
q
. Zovur tubidan pastda joylashgan sohadan siljib keladigan sizot
suvlar oqimi q ni taxminiy ravishda aniqlash mumkin, buning uchun teng bosim
chiziqlari aylanaga yaqin deb qabul qilinadi. Bunday holatda zovur o’qidan x
masofaga teng kesma ichidagi suv oqib kelish maydoni
x
a
0
ga teng bo’ladi, bunda
0
a
- shu kesma orqali o’tuvchi aylana yoki uzunligining burchak o’lchovidir. Agar suv
to’sar qatlam juda katta chuqurlikda joylashgan bo’lsa,
2
0
a
bo’ladi. Binobarin, zovur
tubidan pastda joylashgan zonadan shu zovurga oqib keladigan suvning miqdori:
dx
dy
x
K
q
X
,
,
bo’ladi; zovur tubidan balandda joylashgan sohadan zovurga oqib keladigan sizot suvlar
miqdori quyidagi qiymatga teng:
dx
dy
x
K
d
X
0
bu yerda

90
,
0
burchagining qiymati taqriban
y
x
sin
ga teng. 
Shunday qilib
dx
dy
K
x
q
X
90
,
,
,
X
q
va
,
,
X
q
ning topilgan qiymatlarini sizot suvlarining oqib kelish tenglamasida
o’z o’rniga qo’yib chiqsak, quyidagi tenglamani hosil qilamiz:
dx
dy
x
K
q
q
q
X
X
)
90
1
(
,
,
,
Biz ko’rib chiqayotgan harakat tekis harakat bo’lgani uchun buni mana bunday
yozsak ham bo’ladi:
dx
dy
x
K
x
l
D
)
90
1
(
)
(
2
. 

---

Bu tenglamani integrallasak, mahalliy suvlar kelib qo’shilib turadigan sharoitda
zovurga ikki tomondan oqib keladigan suv miqdorini aniqlash formulasini hosil qilamiz:
1
)
)(
90
1
(
0
0
d
L
In
h
H
K
q
. (4.10) 
 
Sizot suvlar tashqaridan kelib qo’shiladigan sharoitda zovurga ikki tomondan oqib
keladigan suvlarni hisoblash formulasi esa quyidagi qo’rinishga ega bo’ladi:
d
L
In
h
H
K
)
)(
90
1
(
0
. (4.11)