Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Тurli gruntlar uchun filtratsiya koeffitsiyentining qiymati 
 
Gruntlar 
Q, 
m/sutqa
 
Soz tuproqlar, og’ir qumoq tuproqlar 
O’rtacha qumoq tuproqlar 
Yengil qumoq va qumloq tuproqlar 
Qumlar 
1,0 – (0,05 – 0,4) 
1,0 – 2,0 
2,0 – 5,0 
5 - 10
 
 

---

 
Хar xil qatlamdagi gruntlarda (35 - rasm) zovurlar oralig’ni hisoblashda filtratsiya
koeffitsiyentining o’rtachalashtirib olingan qiymati qabul qilinadi, bu qiymat quyidagi
formula yordamida hisoblab chiqariladi: 
N
N
N
Ф
h
h
h
h
K
h
K
h
K
K













2
1
2
2
1
1
. (4.16) 
 
Т.N. Preobrajenskiy turli rayonlardagi zovurga doir haqiqiy materiallarni
umumlashtirib, zovurlar oraligini zovur oqimi moduliga, filtratsiya koeffitsiyentiga
hamda suv to’sar qatlamning holatiga bog’liq ravishda aniqlashning empirik
formulalarini taklif qildi:
Suv to’sar qatlam 
Zovur oqimi moduli 1 ga dan l /sek 
0,20 – 0,25 
0,075 – 0,1 
Chuqur 
Yuza 
K
L
180

K
L
90

K
L
300

K
L
150

Yerlari sho’rlanishga moyil bo’lgan yoki sho’rlangan sug’oriladigan rayonlarda,
suv to’sar qatlam chuqur joylashgan hollarda zovurlar oralig’ini quyidagi empirik nisbat
asosida hisoblab chiqish mumkin:
K
L
)
200
100
(


14 va 15 – jadvallarda turli gruntlar uchun suv berish koeffitsiyenti

bilan

tg
ning qiymati keltirilgan.
14 – jadval. Gruntlarning erkin suv berish koeffitsiyenti qiymatlari (tadqiqotchilarning
turli joylarda olib borgan kuzatish ma’lumotlari asosida) 
35-расм 

---

 
Gruntlar 
Janubiy
Хorazm va
QQR 
Buxoro
vohasi 
Markaziy
Farg’ona 
Mirzacho’l 
(Sho’ro’zaq) 
Qumoq 
Qumloq 
Soz 
0,12 – 0,14 
0,14 – 0,17 
0,06 – 0,08
0,14 – 0,17 
0,17 – 0,19 
0,08 – 0,10 
0,17 – 0,17 
0,17 – 0,19 
0,10 – 0,12 
0,09 – 0,12 
0,12 – 0,14 
0,05 – 0,07 
 
15 – jadval. Тurli gruntlar uchun

tg
ning qiymatlari 
Gruntlar 
Janubiy
Хorazm va
QQR 
Buxoro
vohasi 
Markaziy
Farg’ona 
Mirzacho’l 
(Sho’ro’zak) 
Qumoq tuproqlar 
Qumloq tuproqlar 
Soz tuproqlar 
0,03 – 0,017 
0,01 – 0,03 
0,05 – 0,10 
0,02 – 0,02 
0,009 – 0,01 
0,06 – 0,08 
0,02 – 0,04 
0,009 – 0,01 
0,06 – 0,08 
0,05 – 0,08 
0,03 – 0,05 
0,08 – 0,12 
Birlamchi zovurlar o’rtasidagi oraliqlarning yuqorida keltirilgan (4.13, 4.14, 4.15)
formulalar asosida hisoblangan kattaliklar turli sharoitlar uchun 50 m dan 800m chegara
ichida o’zgarib turadi. 
Yuqorida ko’rib chiqilgan materiallardan shunday bir juda muhim xulosa chiqarish
mumkin: zovurlao oralig’i asosan gruntlarning filtratsiya koeffitsiyenti bilan belgilanadi
va zovur chuqurligiga kam darajada bog’liq bo’ladi.