Зороастризм

Markaziy Osiyoda quldorlik jamiyati eramizning II-III asrlarga kelib inqirozga yuz tutdi va o‘z o‘rnini feodal munosabatlariga bo‘shatib bera boshladi. Bu holat zardushtiylik ichida yangi oqim Moniylik ta’limotining yuzaga kelishi va kuchayishiga olib keladi. Ushbu oqimning asoschisi Moniy (216-276 y.) bo‘lib, u tarixiy shaxsdir. Uning ta’limoti hukmron tabaqalar manfaatiga zid bo‘lgani uchun 276 yilda vahshiylarcha o‘ldirildi

Avestoda yer, suv, oziq-ovqat, kiyim-kechak toza saqlanishi kerakligini aytadi. Avliyolarni shahar va qishloq chekkasida qurish va uni atrofi o’rab olinishi kerakligini aytib o’tilgan. Suvni iflos qilmaslik va unga tupurmaslik haqida yozilgan. Yerni iflos qilmaslik haqida yozilgan. Yerni iflos qilgan va uni asrash qoidalarini buzgan insonlar 400 qamci urilgan. Mikroblar insonni kasallanishiga sabab bo’ladi.