Zoonoz infeksiyalar xaqida tushuncha

---

Zoonoz infeksiyalar xaqida tushuncha 
•
Brutselloz - surunkali kechishga moyil, tayanch-harakat apparati, 
periferik nervlarni koʻproq jarohatlaydigan, uzoq davom etuvchi isitma 
bilan kechadigan kasallik. U uy hayvonlari orasida uchrab turadi. Sut 
soruvchilar, molboqarlar, choʻponlar, veterinarlar, qushxona 
xizmatchilari va teri oshlash sohasi ishchilari uchun brutselloz kasb 
kasalligi xisoblanadi. Etiologiyasi. Kasallik qoʻzgʻatuvchilari brutsellalar 
deb ataladi. Odamda kasallikni keltirib chiqaradigan brutsellalar 3 
turga boʻlinadi. 1. Brutsella melitenzis – mayda shoxli hayvon (qoʻy, 
echki) larda kasallik qoʻzgʻatuvchi brutsellalar. 2. Brutsella abortus 
bovis – qoramolda brutselloz qoʻzgʻatuvchi mikroblar. 3. Brutsella 
abortus suis – choʻchqalarda brutselloz qoʻzgʻatadi. 

---

---

Epidemiologiyasi: Kasallik manbai brutselloz bilan ogʻrigan hayvonlar yaxshi semirmaydi, koʻpincha chala tugʻib 
qoʻyadi. Brutsellalar kasal hayvon siydigi va goʻngi bilan ajralib, hayvon juni, terisida uzoq saqlanadi. Shuningdek 
yaylovdagi oʻt-oʻlan, suvga ham tushadi, ostidagi poxol ham zararlanadi. Shu tariqa brutselloz hayvonlar orasida 
tarqaladi. Brutsellelar kasal hayvon suti bilan ham ajraladi. Odamga kasallik asosan kasal hayvonlarni parvarish 
qilish, soʻyish va nimtalash vaqtida hamda terisini oshlaganda yuqadi. Bunda infeksiya odamga teri orqali tushadi. 
Baʻzi olimlarning fikricha, nafas yoʻllari va konyuktividan ham kirishi mumkin. Chorvadorlarga kasallik koʻpincha 
qoʻzilatish davrida yuqadi. Chunki, brutselloz hayvonlarning homilasi yuzasida, atrofidagi suyuqlikda, yoʻldoshda 
brutsellalar juda koʻp boʻladi. Kasal hayvon goʻshtini yaxshi pishirmay isteʻmol qilganda yoki sutini qaynatilmasdan 
ichganda, brutsellalar organizmga ogʻiz orqali tushadi. Brutselloz koʻproq qishloq aholisi orasida uchraydi, Bahor 
oylarida kasallik koʻproq qayd etiladi. Shahar aholisi orasida brutselloz asosan kasal hayvon sutini qaynatmay 
ichishi tufayli kelib chiqadi. Bemor odamdan brutselloz boshqa sogʻlom kishilarga va hayvonlarga yuqmaydi. 
Kasallikning yashirin davri 1-2 hafta. Klinik kechishga qarab brutsellozning oʻtkir (3 oygacha), choʻziluvchan (6 
oygacha) va surunkali (6 oydan ortiq) turlari farqlanadi. Brutselloz organizmning umumiy kasalligi hisoblansa ham, 
unda tayanch-harakat, yurak-tomir va nerv sistemalari jarohatlanishi yaqqol ifodalanadi. Oʻtkir brutselloz qisqa 
muddatli prodroma davri bilan boshlanadi. Bu davr bir haftagacha davom etadi. Shu vaqtda bemor lohas boʻladi, 
tez charchayda, kayfiyati buziladi, ishtahasi pasayadi. Baʻzan biroz bosh ogʻrishi kuzatiladi. 
Bu alomatlar oʻsa borib, kasallikning avj olish davri boshlanadi. Uning oʻziga xos belgalari mavjud. Junjikish, 
qaltirash bilan isitma 38-39°C gacha koʻtariladi, keyin kuchli terlash kuzatiladi. Bu xolat uzoq muddat, baʻzan 
kuniga 1-2 marta takrorlanib turadi. Kundalik isitma oʻtkir brutsellozda remittirlovchi xususiyatiga ega. Isitma egri 
chizigʻi esa toʻlqinsimon boʻladi. Harorat uzoq vaqt yuqori boʻlishiga qaramay bemorda ich terlamaga oʻxshash 
quchli intoksikatsiya kuzatilmaydi. Isitma pasaygan soatlarda bemor oʻzini durust xis qiladi. Bemorni koʻzdan 
kechirganda, dastlabki kunlarda yuzi biroz qizargai boʻlsa xam, keyinchalik oqish boʻladi. 

---

1.