Зиѐвуддин Раҳим, Одилхон қори Юнусхон ўғли

 َدن َه
 َز ى
 ُس
 ُلا
 
 ِللها
 
 َص
 َّل
 ُللها ى
َع
 َل ْي ِأ
َو
 َس َّل
 َم 
 َع
 ْن 
 َّدنلا
 ْا ِم
َده
 ْب َل
ُ ُل
 ِعا
 
 َّ لا
 َْ
 ِس
 
َر َو
ُها 
ْبا ُن
َم
َجا
ْو 
.ٌفيِ َض ُهُدَنَسَو
Али розияллоҳу анҳу ривоят қилади:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қуѐш чиқишидан 
олдин ухлашдан қайтарганлар”
(Ибн Можа ривояти. Ҳадис санади заиф). 
Аввалги ҳадисда эрталабки уйқу ризқ баракасини кетказиши айтилган бўлса, бу ерда тонгда 
ухлашдан қайтарилмоқда. Чунки тонг, яъни бомдод намозидан кейинги вақт зикр-тасбеҳ, таҳлил, истиғфор 
айтиш ѐки ризқ талаб қилиш учун қулай фурсатдир. 
َو ُر ِو
َي
َع
ْن 
َف
ِطا
ََ َة
ِب ْن
ِت
َُم
ََّ
ٍد
َص َّل
ُللها ى
َع َل
ْي ِو
َو
َس َّل
َم 
َق َلا
ْت
: 
َم َّر
ِبِ
َر 
ُس
ُؿو
ِللها
َص َّل
ُللها ى
َع َل
ْي ِو
َو
َس َّل
َم 
َو َأ َن
ُم ا
ْض
َط
ِج
َ ٌة 
ُم َت
َص ّْب
َح ٌة
َف
َح َّر
َك
ِنَ
ِب
ِر ْج ِل
ِو 
َُّثُ 
َق
َؿا
: 
 َط
 ُدب ي
 َدن َّية
 
 ،
 ُه
 ِما
 ْنا ي
 َه َِ
 ِز ي
 ْز َق
َز ّْب
 َك
َو
 َلا 
 َر ُء
 ِنا
 ِم ي
 َن 
 ْلا َغ
 ِفي
 ِل
 َني
َف َِ
 َّن 
 َللها
َع
 َّز 
 َو َُ
 َّل 
 َدط ْق
 ِل
 ُم ََ
 ْز َز
 َقا
 
 َّنلا
 ِسي
َم
 َدب ي
 ْي َن
ُ ُل
 ِعا
ْلا
 َف
 ْج
 ِر 
 ِإ َل
 ُ ى
 ُل
 ِعا
 
 َّ لا
 َْ
 ِس
 
َر َو
ُها 
ْلا َػب ْػي
َه ِق
ُّي 
ُوَفَّ َضَو
.
Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам қизлари Фотима розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
“Мен 
тонгда ухлаб ѐтганимда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам олдимдан ўтдилар. У зот мени 
оѐқлари билан туртиб: “Эй қизим! Тур, Раббинг ризқ 
(тақсимлаш)
ига гувоҳ бўл, асло ғофиллардан 
бўлма! Зеро, Аллоҳ азза ва жалла тонгдан қуѐш чиққунча бўлган пайтда одамлар ризқини 
тақсимлайди”, дедилар”
(Байҳақий ривоят қилган, санадини заиф, деган). 
Хуллас, банда тонгда фойдали ишлар билан банд бўлса, ризқи баракали, иши унумли бўлади. 
ҲАҚИҚИЙ БОЙЛИК 
َةَرْػةَرُى ِبَِأ ْنَع
ُوْنَع ُللها َيِضَر
َؿاَق
:
ُللها ىَّلػَص ِللها ُؿوػُسَر َؿاَق
َمَّلػَسَو ِوػْيَلَع 
: 
 ىدَنِغْلا َّندِءَلَو ِضَردَعْلا ِةَردْدثََ ْندَع ىدَنِغْلا َسْيدَل
 ِسْفَّدنلا ىَنِغ
 
.ُدَْحَأَو ُّيِذِمْرّْػتلاَو ٌمِلْنُم ُهاَوَر
45
Ривоят санадида Исмоил ибн Қайс ибн Саъд ибн Зайд ибн Собит бор. У заифдир (Ҳайсамий, “Мажмауз завоид”). 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

80 
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади:
“Бойлик 
мол
(-дунѐ)
кўплигида эмас, балки 
(ҳақиқий)
бойлик нафс тўқлигидир”
(Муслим, Термизий, Аҳмад 
ривояти). 
Бойлик мезони нима? Қайси жиҳатларига қараб кишини бой ѐки камбағал дейиш мумкин? Чинакам 
бадавлат одам қандай бўлади? 
Мазкур саволларга Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтган мана шу муборак ҳадисдан 
жавоб оламиз. 
Ҳақиқатан, киши бойликка эга бўлатуриб кўзи оч, тамагир бўлса, янада кўпроқ бойлик тўплашга 
интилаверса, у ҳақиқий камбағалдир. Чунки шунча нарсага қаноат қилмай ўзини муҳтож билади, кўзи 
дунѐга тўймайди. Борди-ю киши ўртамиѐна ҳаѐт кечирса ѐки камбағал бўлса ҳам, нафси тўқ, тамадан йироқ, 
дунѐнинг ўткинчи ҳавасларига эътибор бермаса, мана шундай одам чинакам бойдир. Чунки унинг бойлиги 
бўлмаса-да, кўзи тўқ, ҳирсдан саломат. 
Ибн Баттол айтади: “Ҳадис маъноси шуки, мол-дунѐ кўплиги ҳақиқий бойлик эмас. Аллоҳ ризқини 
кенг қилиб қўйган қанчадан-қанча одамлар бор. Улар қўлидаги неъматларга қаноат қилмай, янада 
кўпайтириш пайида бўлишади, дунѐнинг қаердан, қайси йўл билан келаѐтганига парво қилишмайди. Дунѐга 
қаттиқ ҳирс қўйганлари учун камбағалга ўхшайди. Албатта, ҳақиқий бойлик нафс тўқлигидир. Бу, 
неъматларга қаноат қилиш, борига рози бўлиб, янада кўпайтиришни ўйламай, худди бойлардек ўзини 
беҳожат тутишдир”. 
Ибн Ҳажар Асқалонийга кўра, кўз тўқлиги, қалб бойлиги Аллоҳ олдида фақирлигини идрок этиш 
билан бўлади. Шу тариқа киши ҳамма эҳтиѐжларини биладиган, моддий, маънавий бойликлар берувчи, 
қайтариб олувчи Аллоҳга яқинлашади. Бу даражага эришган киши Аллоҳнинг тақдирига рози бўлади, 
неъматларига шукр қилади. 
Шу маънода Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан 
ривоят қилади: “Сизлар ўзингизга қаноатни лозим тутинглар! Зеро, қаноат битмас-туганмас бойликдир” 
(Табароний ривояти). 
َو
ْنَع
ِبَِأ
رَذ
ُوْنَع ُللها َيِضَر
َؿاَق
ِللها ُؿوُسَر َؿاَق :
َص 
:َمَّلَسَو ِوْيَلَع ُوَّللا ىَّل