Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

6. Рукуъдаги зикрлар маъноси. 
263
Термизий, Ибн Можа, Аҳмад ривоят қилган. 
264
Аллоҳ таоло айтади: “Ким Аллоҳга, Расулига итоат этса, ана ўшалар Аллоҳ инъом этган зотлар – пайғамбарлар, 
сиддиқлар, шаҳидлар, солиҳлар билан биргадирлар. Ана ўшалар энг яхши ҳамроҳдирлар” (Нисо сураси, 69-оят). 
265
Адий ибн Ҳотим розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ғазабга 
учраганлар” яҳудийлар, “адашганлар” насронийлардир” (Термизий, Аҳмад, Ибн Жарир, Ибн Ҳиббон ривоят қилган). 
266
Ҳанафий мазҳаби уламолар наздида “Омин” овоз чиқармасдан айтилади. 
267
Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Насоий, Молик, Аҳмад, Ибн Ҳиббон ривоят қилган. 

---

116 
Маълумки, рукуъ қилганда мана бу дуо ўқилади: 
ِ هِظَعْلا َّْبَِر َف َحْبُس
.
Ўқилиши: “Субҳаана роббиял ъазийм”. 
Маъноси: “Улуғ Раббим (ҳар қандай нуқсон-камчиликдан) Покдир”. 
Яъни, Ўз зотида, сифатларида Буюк, ҳар нарсадан Улуғ Аллоҳ барча айб-нуқсонлардан 
саломатдир. Жумладан, бирон нарсани билмай қолишдан, ожизликдан, чарчашдан, кучсизланиб 
қолишдан, Ўзи яратган мавжудотларга ўхшашдан холидир. 
Рукуъда, намоздаги бошқа ўринларда айтиладиган зикрнинг турли кўринишлари бор. 
Ўқувчилар диққатини асосий мавзудан чалғитмаслик учун биз бу ерда фақат бир кўринишини 
келтирдик. Дуо китобларида бу ҳақда батафсил маълумот берилган. 
Намозхон рукуъдан бош кўтарганида шундай дейди: 
ُوَدَِحْ ْنَمِل ُىَّللا َعَِسَ
.
Ўқилиши: “Самиаллоҳу лиман ҳамидаҳ”. 
Маъноси: “Аллоҳ Ўзига ҳамд айтган бандасини эшитади”. 
Бу ердаги “эшитиш” ижобат қилиш маъносидадир. Яъни, Аллоҳ Ўзига ҳамд айтган банда 
дуосини қабул этади. 
َّػبَر
ُدْمَْلْا َكَلَس َه
(
ِىهِف ًكَر َبُم ًبّْهَط اًيرِثَك اًدَْحْ
).
Ўқилиши: “Роббанаа ва лакал ҳамд
268
(ҳамдан касийрон тоййибам мубаарокан фийҳ)”. 
Маъноси: “Эй Раббимиз, ҳамду фақат Сенга хос (Сенга кўп, покиза, муборак ҳамд айтамиз). 
Рифоа ибн Рофеъ Зурақий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Бир куни Набий соллаллоҳу 
алайҳи ва саллам ортларида намоз ўқиѐтгандик. У зот бошларини рукуъдан кўтарганларида: 
“Самиаллоҳу лиман ҳамидаҳ”, дедилар. Шунда орқа сафдаги бир киши: “Роббанаа ва лакал ҳамд, 
ҳамдан касийрон тоййибам мубаарокан фийҳ”, деди. Набий алайҳиссалом намоздан чиққач, “Бу гапни 
ким айтди?” деб сўрадилар. Ҳалиги одам: “Мен”, деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам: “Мен ўттиздан ортиқ фаришта (сен айтган сўзларни) биринчи ѐзиш учун шошилаѐтганини 
кўрдим”, дедилар
269
”. 
“Роббанаа” – “Эй Раббимиз” деганда Аллоҳнинг Яккаю Ягона Илоҳлиги, Унинг барча мулклар 
Эгаси, Қудратли зотлиги эътироф этилади. 
“Ва лакал ҳамд” деганда дуо билан эътироф жамланади. Унинг мазмуни шундай: “Эй 
Парвардигоримиз, биздан ҳусни қабул эт. Бизни ҳидоятга бошлаганинг, Ўзинг рози бўладиган йўлга 
йўллаганинг учун Сенга ҳамд айтамиз”. 
“Ҳамдан касийрон тоййибам мубаарокан фийҳ”нинг маъноси қуйидагича: “Кўп, холис (тоза, 
пок), баракали ҳамд айтамиз”.