Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

51-САБАБ. НАМОЗДАГИ ҚАВЛЛАР МАЪНОСИНИ ТУШУНИБ ЕТИШ 
253
Бақара сураси, 238-оят. 
254
Манба: Ибн Қаййим, “Ал-фавоид”. 
255
Ҳаким ибн Ҳизом розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Мен тик туриб йиқиламан деб Набий соллаллоҳу 
алайҳи ва салламга байъат берганман” (Насоий, Аҳмад, Байҳақий, Таѐлисий, Табароний ривоят қилган. Ривоят санади 
саҳиҳ). 
Тик туриб йиқилиш деганда рукуъ қилмасдан саждага бориш назарда тутилади. Имом Аҳмад раҳматуллоҳи алайҳ 
ва муҳаққиқ уламолар ривоятни шундай изоҳлашган (Манба, Ибн Ражаб, “Ал-хушуъ фис салот”). 
256
Манба: “Муфрадоту алфозил қуръон”. 
257
Муслим, Абу Довуд, Термизий ривоят қилган. 
258
Манба: Наҳл сурасининг 49-ояти. 

---

111 
Талаффуз қилинаѐтган жумлалар маъносини англаш хаѐлни бир ерга жамлашга ѐрдам беради. 
Шу ерда бир нарсани айтиб ўтамиз: намоздаги қироат, зикр, дуолар маъносини тушуниш учун араб 
тилини билиш керак. Араб тилини билмайдиганлар ҳар бир дуо, зикр-тасбеҳлар маъносини пухта 
ѐдлаб оладилар. Унга ҳам қодир бўлмаганлар умумий мазмунини тушуниб, ўқиѐтганда уни дилдан 
ўтказишса, яхши бўлади. 
Қуйида намоздаги такбир, тасбеҳ, тааввуз, басмала, қироат, дуо, салавот каби зикрлар маъноси 
билан яқиндан танишиб чиқамиз. 
1. Такбири таҳрима – “Аллоҳу акбар” маъноси. 
“Аллоҳу акбар” Аллоҳ барча нарсадан буюк, дегани. Комиллик фақат Аллоҳгагина хос. У Зот 
ҳар қандай айб-нуқсондан Пок. Бу борада Аллоҳ Яккаю Ягона. Зеро, ҳеч ким буюкликда, 
мукаммалликда, куч-қудратда Унга бас кела олмайди. Улуғ Аллоҳ ибодат қилиш учун энг муносиб 
Зотдир. 
Намозхон “Аллоҳу акбар” деб такбир айтганида тили билан дили бир бўлсин. Яъни, тили 
айтган сўзларни дили тасдиқласин, унинг қалбида Аллоҳдан буюкроқ нарса қолмасин. Агар киши 
Аллоҳнинг улуғлигини қалб қўри билан англаб етса, унинг назарида бошқа нарсалар жуда кичик 
бўлиб қолади. 
“Аллоҳ” энг буюк, улуғвор исмдир. Унинг нозик маънолари бор. “Аллоҳ” қалблар сиғинадиган, 
севадиган, таскин топадиган, рози бўладиган, суянадиган Буюк Зот учунгина аталган исмдир. Кўнгил 
У Зотдан бошқасидан ҳечам таскин топмайди, хотиржам бўлмайди. Бу неъматларга фақат Унинг исми 
билан эришилади. 
Намозни “Аллоҳу акбар” деб бошлаш ҳикмати нимада? 
Агар инсон бу жумла мазмунини идрок этса, қандай улуғ Зот олдида турганини сезади, Унга 
хушуъ қилади, Аллоҳдан бошқа нарсаларга чалғиб кетишдан уялади, диққатини жамлаб, намозни 
ихлос билан адо этади, шошиб-пишиб, пала-партиш ўқиб қўймайди. Тили билан “Аллоҳу акбар” деб 
туриб, қалби бошқа нарсаларга боғланиб қолган, ибодат чоғида турмуш ташвишлари ҳақида хаѐл 
сурадиган одам такбири таҳрима мазмунини яхши тушунмабди. Аслида ҳақиқий мўмин киши учун 
намозга кираѐтганда “Аллоҳу акбар” дейишнинг ўзи хушуъ ҳосил қилишга етади. Чунки мана шу 
калима билан дунѐга тегишли ҳар қандай ўй-хаѐллар ортга ташланади, Аллоҳга бутун борлиғи билан 
таважжуҳ
259
қилинади.