Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

саллам биз билан пешин намозини ўқидилар. Салом берганларидан кейин охирги сафдаги 
кишига хитоб қилиб: “Эй фалончи, Аллоҳдан қўрқмайсанми? Қандай намоз ўқиѐтганингга 
қарамайсанми? Албатта, биронтангиз намоз ўқишга турса, Парвардигорига муножот қилади. 
Шундай экан, Унга қандай муножот қилаѐтганига эътибор берсин. Сизлар “У зот бизни 
кўрмайдилар”, деб ўйлайсизлар. Аллоҳга қасамки, мен олдимдан қандай кўрсам орқа 
тарафимдан ҳам худди шундай кўраман”, дедилар” (Ҳоким, Ибн Хузайма ривоят қилган. Ривоят 
санади саҳиҳ). 
Арабча “муножот” сўзи “сирли суҳбат”, “қалбидаги сирларни махфий тарзда билдириш” 
маъносини англатади. Банда намозда бутун вужуди билан берилиб Аллоҳга муножот қилади. Бу 
вақтда тил билан талаффуз қилинаѐтган сўзлар қалб ила идрок этилади. Чунки муножот тил билан дил 
ҳамоҳанглигида кечади. Агар қалб ғофил бўлса, тилдан чиқаѐтган зикрлар, дуолар оддий, кундалик 
юмушдек бўлиб қолади, инсон улардан таъсирланмайди. Киши намозда Аллоҳ билан сирлашар, роз 
айтишар экан, қандай қилиб ғафлатда қолиши мумкин? Аксинча, бировга сирингизни очар экансиз, 
мия, кўз, қулоқ каби катта аъзолар у ѐқда турсин, ҳатто ҳар бир тукингиз, ҳар бир ҳужайрангиз ҳушѐр 
тортади. 
Шу ерда бир мисол келтирамиз: сиз телефонда ким биландир гаплашаѐтганингизда бутун 
диққат-эътиборингизни суҳбатдошингиз гапларини эшитишга, уни яхшилаб тушуниб, муносиб жавоб 
қайтаришга қаратасиз. Бу вақтда бошқа нарсаларга чалғимайсиз, атрофдаги баланд овозларни 
пасайтиришга ҳаракат қиласиз. Чунки сиз муҳим масалада суҳбатлашаяпсиз. Бундай пайтда 
шеригингизни икки қулоғингиз билан тинглаб, фикрингизни бир ерга жамлайсиз. Агар жуда қизиқ 
мавзу бўлса, бутун баданингиз қулоққа айланади. Бу бир ожиз бандага қилинаѐтган муомала. Энди 
барча оламлар Парвардигори, Қудратли Аллоҳ намозда сиз билан муножот қилса-ю, хаѐлингиз бошқа 
жойларга кетиб қолса, У Зотга нима деб хитоб қилаѐтганингизни билмасангиз, тилингизда айланаѐтган 
сўзлар мазмунини тушунмасангиз, “Сенгагина ибодат қиламиз, Сендангина ѐрдам сўраймиз”, деб 
туриб хаѐлан савдодаги кирим-чиқимларни ҳисоблашга, қайсидир муаммони ҳал қилишга киришиб 
кетсангиз, қандай бўлади?!.