Зиналар ва зинахоналарнинг турлари Темирбетон, металл ва ёғоч зиналарнинг конструктив ечимлари

Мавзу №14 Зиналар
Режа:

1. 
   Зиналар ва зинахоналарнинг турлари
   
2. 
   Темирбетон, металл ва ёғоч зиналарнинг конструктив ечимлари
   

3иналар нафақат қаватлараро алоқа йўли, фавқулодда ҳолатларда, масалан, авария ҳолатларида ва ёнғин пайтида одамларни бинолардан хазфсиз жойга эвакуация қилиш воситасидир. Зиналарни вазифалирига кўра асосий, авария ҳолатларда ва ёнғин пайтида фойдаланиладиган турларга ажратиш мумкин.
Зиналар унда ҳаракатланишга қулай, етарлича ўтказиш қоблиятига эга, ёнғин пайтида хавфсиз ва иқтисодий жиҳатдан тежамли бўлишлари керак.
Ёнғин пайтида хавфсиз бўлиши учун асосий зиналарни ўтга чидамли конструкциялар билан ўралган, табиий ёритиладиган махсус хоналарда "зинахона"ларда жойлаштирилади. Зинахона деворларининг оловбардошлик чегараси оловбардошлик даражаси I, II ва III даражали биноларда 2 соатдан кам бўлмаслиги керак.
Одамларни эвакуация қилиш мақсадида фойдаланиладиган зиналар 3 типга бўлинади (1-расм):
1-тип - ички, зинахоналарда жойлашган зиналар;
2-тип - ички, очиқ (тўсиқ конструкциясиз) зиналар;
3-тип - ташқи очиқ зиналар.
Бинолардаги зинахоналарни табиий ёритиш усулларига ҳамда ёнғин пайтида ҳосил бўладиган тутундан ҳимояланганлик даражасига қараб оддий ёки тутун кирмайдиган зинахоналарга бўлиш мумкин. Булардан оддий зинахоналар 2 типга бўлинадилар:
1-тип - ташқи девордаги дераза ёрдамида ёритиладиган ёки ташқи муҳит-га очиқ зинахоналар;
2-тип - дераза орқали ёритилмайдиган, юқоридан ёритиладиган зина хоналар.
1-тип оддий зинахоналар қаватлар сонидан қатъий назар барча биноларда қўлланилиши мумкин. 2-тип оддий зинахоналар баландлиги 3 қаватдан кўп бўлган биноларда қўлланилмайди. Бундай зиналар 2-3 қаватли биноларда қўлланилганда юқоридан ёруғлик тушиши учун зина пиллапоялари (марш) лари орасида камида 0.7 м очиқ жой қолдирилиши керак.

1-расм. Зиналарнинг типлари:
а - 1-тип зина; б - 2-тип зина; в - 3-тип Зина

Тутун кирмайдиган зинахоналар баландлиги 10 ва ундан ортиқ бўлган биноларда қўлланилади. Улар 3 типга бўлинадилар (2-расм):

1-тип -ташқи очиқ балкон, лоджия ёки галереяга чиқиш эшиги бўлган зинахоналар;
2-тип -ичида ёнғин пайтида қўшимча ҳаво босими ҳосил қилинадиган зинахо-налар;
3-тип-ичида ёнғин пайтида қўшимча ҳаво босими ҳосил қилинадиган тамбур-шлюз орқали кириладиган зинахоналар.
Зиналар ва зинахоналарни типларга бўлишдан мақсад уларнинг қўлланиш соҳаларини тўғри белгилашдан иборат.
Ҳар бир зина қанча кўп квартираларга ёки кўп майдонга хизмат қилса, у шунча тежамли ҳисобланади.
Етарлича ўтказиш қобилиятига эга бўлиши учун бинода зиналар сонини улардаги маршлар ва майдончалар ўлчамларини тўғри танлаш ва уларни оқилона жойлаштириш керак. Зина маршининг умумий эни одамлар сони энг кўп бўлган қаватдаги ҳар 100 кишига 0,6 метр ҳисобидан қабул қилинади.
Зиналар юришга қулай бўлиши учун маршларнинг қиялиги, noғоналаpнинг шакли, маршлардаги поғоналар сонини тўғри танлаш зарур. Поғонанинг баландлиги ва кенглиги одамнинг нормал қадамига мос келиши керак. Маълумки, одамнинг қадами горизонтал йўналишда ўртача 60 см ни, вертикал йуналишда эса, 45 см ни ташкил қилади. Шунинг учун поғона баландлиги "h" ва кенглиги " в" нинг йиғиндиси (в+h) 45 см бўлгани маъқул ҳисобланади.