Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

ЎЛИМ ВА УНГА БОҒЛИҚ НАРСАЛАР 
Юқорида ўлгандан сўнг қайта тирилиш ҳақида гапирилди. Бунинг моҳиятини англаш учун ўлим 
билан боғлиқ масалаларни ҳам кўриб чиқиш лозим. 
Ўлим ҳақлигини ҳаммамиз биламиз. Кечагина тирик юрган инсонлар вафот этиб, орамиздан кетади. 
Биз ҳам вақти-соати етиб дунёни тарк этамиз. Ўлим билан боғлиқ нарсалар ғайб (яъни, кўз билан кўриб, 
қулоқ билан эшитиб бўлмайдиган) ҳисоблангани учун у ҳақидаги маълумотни фақат Қуръони каримдан, 
ҳадиси шарифлардан оламиз. 
Аллоҳ таоло шундай деган: 
“--------------------------- Арабий матн --------------------------“ 
“
(Эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам,)
айтинг: “Сизларга вакил қилинган ўлим 
фариштаси 
(ажалларингиз 
битгач,)
 
жонларингизни 
олади. 
Сўнг 
Парвардигорингизга 
қайтариласизлар”
(“Сажда” сураси, 11-оят). 
Инсон ажали етганида, ризқ-насибаси тугаганида жонларни олишга тайинланган фаришта унинг 
жонини олади. Шу билан умр дафтари ёпилади. Кейин қиёмат куни ҳар бир банда қайта тирилиб, Аллоҳ 
таоло ҳузурига боради, қилган амаллари ҳақида бирма-бир ҳисоб беради. 
Бошқа ўринда айтилади: 
“--------------------------- Арабий матн --------------------------“ 
“Ҳар бир жон ўлим 
(шарбати)
ни тотувчидир. Кейин Бизга қайтариласиз”
(“Анкабут” сураси, 
57-оят). 
20
Манба: “Тафсирут табарий”, “Тафсирул қуртубий”, “Тафсирул жалолайн”. 

---

63 
Ҳар бир тирик жон куни келиб ўлади. Ўлим вақтини тезлаштириш ёки ортга суриш имкони йўқ. 
Аллоҳ белгилаб қўйган вақтда банда оламдан ўтади. Бироқ, ҳеч бир банда фоний дунёни қачон тарк 
этишини билмайди. Ким қачон, қаерда, нима сабаб билан оламдан ўтиши фақат Аллоҳга аён. 
Бу ерда ўлимни эслатишдан мақсад нима? Мақсад бандаларни тоат-ибодатга чақириш, охиратга 
ҳозирлик кўришга ундаш. Ўлим бир куни бандани дунёдан олиб кетар экан, демак, ҳар бир одам 
қиёматда нажот топиши учун Аллоҳ буюрганидек яшаши керак. Ана шунда Аллоҳ олдига борганида юзи 
ёруғ бўлади. 
Аллоҳ таоло Ўз Пайғамбарига хитоб қилиб шундай деган: 
“--------------------------- Арабий матн --------------------------“