Zichlikni o'lchаsh

Molyar refraksiya
Ishning maqsadi: Tajriba natijalaridan va additivlik xossasidan foydalanib molyar refraksiyani hisoblash.
Topshiriqlar: - piknometrik usulda suyuqliklarning zichligini aniqlang;
- Abbe refraktometrida suyuqlikni sindirish ko‘rsatkichini aniqlang;
- molyar va solishtirma refraksiyalarni hisoblang;
- refraksiya additivligidan foydalanib molekulaning refraksiyasini R_ad hisoblang;
Styudent taqsimoti va t koeffitsientlaridan foydalanib olingan natijalarni statistik qayta ishlang [1;5-15 b.].
NAZARIY QISM
Molyar R (sm³/mol) yoki solishtirma r_sol  (sm³/g) refraksiyani Lorens-Lorents tenglamasidan hisoblanadi:
R_M= yoki r_sol = (1),
bu erda n – suyuqlikning sindirish ko‘rsatkichi; M_x va - suyuqlikning molekulyar massasi va zichligi.
Molyar refraksiya alohida atomlar, ionlar, atom guruhlari va bog‘lar refraksiyalari inkrementlarining yig‘indisi sifatida, refraksiyani additivlik (konstitutivlik, ya’ni birikmaning tuzilishidan bog‘liq xossa) xususiyatidan foydalanib ham hisoblanadi:
R_ad=nR_a (2)
O‘rganilayotgan suyuqlikning zichligi piknometrik usulda aniqlanadi:
 (3),
bu erda g₀, g₁ va g₂ -bo‘sh piknometrning va piknometrning suv yoki o‘rganilayotgan suyuqlik bilan birgalikdagi massalari, g; - suvning termostat temperaturasidagi zichligi, g/sm³.
AMALIY QISM
Molyar (yoki solishtirma) refraksiyani hisoblash uchun o‘rganilayotgan suyuqlik zichligi va sindirish ko‘rsatkichi tajribada aniqlanadi. Piknometrik usulda suyuqlik zichligini topish uchun analitik tarozida avvaldan tortib olingan ma’lum hajmga ega bo‘lgan bo‘sh piknometrga distillangan suv solib, termostatga joylashtiriladi. 10-15 minutdan so‘ng, piknometrni termostatdan chiqarmagan holda, filtr qog‘ozi yordamida ortiqcha suvni so‘rib olinadi va suvning sathi piknometrning belgisigacha olib boriladi. So‘ngra piknometr termostatdan chiqariladi, yaxshilab artib quritiladi va 5-10 minutdan keyin analitik tarozida tortiladi. Shunday qilib, piknometr suvga nisbatan sozlanadi(kalibrovka qilinadi), ya’ni termostat temperaturasida piknometrdagi suvning hajmi, massasi va zichligi orasidagi munosabat o‘rnatiladi va (1) tenglamadagi g₀, g₁, lar aniqlanadi. Ushbu temperaturada aniqlangan suvning zichligini ma’lumotnomada berilgan qiymat bilan solishtiriladi va qoniqarli natija olmaguncha tajribalar davom ettiriladi. Piknometrni suv bo‘yicha sozlab olgandan so‘ng, u bo‘shatiladi , yaxshilab quritiladi va yana bir bor tortib olinadi. So‘ngra piknometrga o‘rganilayotgan suyuqlik quyiladi, 10-15 minut termostatlanadi va , xuddi yuqoridagidek, suyuqlikning sathi piknometrning belgisigacha keltiriladi. Piknometr termostatdan chiqarib quritilgandan so‘ng analitik tarozda g₂ aniqlanadi va (1) tenglamadan o‘rganilayotgan suyuqlikning zichligi _x hisoblanadi. Ushbu aniqlashlar 4-5 marta qaytariladi va _x ning o‘rtacha qiymati verguldan keyingi uchinchi xonagacha aniqlikda olinadi.
Abbe refraktometri yordamida standart sifatida qabul qilingan va to‘lqin uzunligi λ_D=589,3 nm bo‘lgan natriyning sariq chizig‘ida suyuqlik bilan prizmaning shishasi orasidagi chegaraviy burchakni o‘lchash orqali o‘rganilayotgan suyuqlikning sindirish ko‘rsatkichi n 4-5 marta aniqlanadi [1]. Odatda, barcha ma’lumotnomalarda n_D ning qiymati ushbu to‘lqin uzunligi uchun keltirilgan va shu sababli tenglamalarda “D” indeksi yozilmaydi. Lorens-Lorentsning tenglamalaridan molyar hamda solishtirma refraksiyalar hisoblab topiladi. Olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi: