Zichlik bu moddaning og’irligini uning hajmiga nisbatidan iborat. Zichlik g/sm

Zichlik – bu moddaning og’irligini uning hajmiga nisbatidan iborat. Zichlik g/sm³, kg/l yoki t/m³ da o’lchanadi. Havoning zichligi kichik bo’lganligi tufayli u hisobga olinmaydi va zichlikni aniqlashda havoda o’lchanadi. Minerallarning zichligi katta oraliqda o’zgaradi galitda 2,2 g/sm³ dan, kvarsda 2,66 g/sm³, dala shpatida 2,55-2,75 g/sm³, kalsitda 2,72 g/sm³, sideritda 3,9 g/sm³ va magnetitda 5,0 g/sm³ gacha. Minerallar orasida eng og’irlari magnetit, kinovar va oltin. Cho’kindi jinslarni hosil qiluvchi minerallarning zichligi kichik oraliqda o’zgaradi ortoklazda 2,55 g/sm³ dan dolomitda 2,75 g/sm³ gacha. Shuning uchun mineral tarkib cho’kindi tog’ jinslarining zichligiga ahamiyatli ta’sir ko’rsatmaydi, va asosan g’ovaklikka bog’liq bo’ladi.

Jinslarning zichligi katagenez bosqichida mexanik zichlashish, qayta kristallanish va yangi minerallar hosil bo’lishi hisobiga ahamiyatli o’zgarishi mumkin. Shu sababli tabiiy sharoitlarda bir turli jinslarning zichligi katta oraliqlarda o’zgarishi mumkin.

Ayrim jinslarning jins hosil qiluvchi minerallar zichligidan yuqori zichlik ko’rsatkichi sulfidlar va temir oksidlarining anomal yuqori miqdori bilan tushuntiriladi. Aksincha, jinslarda yengil minerallar (tosh tuzi, gips) aralashmasi yoki ko’mirli qoldiqlar ishtirok etganda, hatto jinslar ahamiyatli zichlashganda ham uning zichligi yuqori bo’lmaydi.

Cho’kindi jinslarni zichlashganlik darajasini baholash uchun jinslarni zichlashish koeffitsiyentidan foydalaniladi. Barcha cho’kindi jinslarning zichligi chuqurlik ortishi bilan ortib boradi, zichlashish darajasi ham oshadi, lekin turli jinslar uchun bir xil jadallikda emas.

Gilli jinslar 1,5-2,0 km chuqurlikdayoq tez zichlashadi, so’ngra zichlashish jadalligi pasayadi. Qumli va alevritli jinslarda zichlashish jadalligi 3,5-5 km chuqurlikkacha nisbatan bir xil, so’ngra pasayadi. Xemogen ohaktoshlar juda tez zichlashadi. Ularning zichlashish koeffitsiyenti 0,5-1 km chuqurlikdayoq 0,95-0,97 ga yetadi. Organogen, ayniqsa rifogen ohaktoshlar ahamiyatli darajada sekin zichlashadi.,