Zhahon dinlari tarixi

Лютеранлик - XVI асрда Европада реформация ҳаракати 
натижасида вужудга келган протестантизмнинг йирик оқимларидан бири. 
Бу таълимотга илоҳиёт олими, роҳиб Мартин Лютер (1483-1546) асос 
солган.
Лютеранлик руҳонийларнинг Худо ва инсон орасидаги воситачи 
эканлигини рад этади. Кишиларни авлиёларнинг каромати ёки черков 
фойдасига қилинган хайрли ишлар эмас, балки шахсий эътиқодигина 
қутқариши мумкин. Диний таълимот манбаи - Библия. Лютеранлар 
монахлик, авлиёлар ва уларнинг жасадлари (моха - христианликда 
авлиёларнинг вафотларидан сўнг чиримай қотиб қолган жасадлари)га 
сиғинишни бекор қиладилар. «Таинства» маросимларидан фақат иккитаси 

---

17 
қолдирилган: чўқинтириш ҳамда причашение (нон ва вино тотиш)
маросимлари. 
Германиядан Лютеранлик Европанинг бир қатор давлатларига: 
Австрия, Венгрия, Франция, Скандинавия ҳамда Шимолий Америкага 
тарқалди. 
Бош синод - лютеранликнинг олий ҳуқуқий органи. Епископ 
томонидан назорат қилинадиган Консистория (черков ишлари бўйича 
давлат ташкилоти) ижрочи ҳокимиятдир. 
Новоапостол черковининг биринчи жамоалари Англияда XIX 
асрнинг ўрталарида вужудга келди. Уларнинг асосий мақсади - I-II 
асрлардаги черковлар мавқеини тиклаш.
Новоапостол черковида учта «таинства» бажарилади: сув билан 
чўқинтириш - ёшнинг фарқи йўқ; причашение - нон ва вино билан 
тотиниш, Муқаддас Руҳ билан запечатление - инсоннинг ички оламини 
бутунлай янгилаш. Черков таълимотига кўра, Худо руҳонийларнинг дуо ва 
фотиҳалари сабабли бандаларига ўзининг меҳру мурувватини ато қилади. 
Черковни биринчи апостол ва апостоллар бошқарадилар. Ўз 
навбатида 
улар 
апостолларнинг 
ўринбосарлари 
ҳисобланадилар 
(«Новоапостол черкови» номи шундан келиб чиққан), Муқаддас Руҳ 
томонидан бериладиган хос қобилиятлар ҳам шу тариқа бўлинган. 
Биринчи апостол, диний қоидаларга асосан, Худонинг ердаги вакили 
ҳисобланади. Биринчи апостолликка номзод апостоллар орасидан 
танланади. Маълум бир давлат ёки минтақадаги Новоапостол жамоалари 
округларга бирикадилар ва уларни округ апостоли бошқаради. Ҳозирги 
кунда 22 та округ мавжуд. Унинг топшириғига кўра, минтақалардаги 
жамоалар апостол, епископ ёки округ руҳонийлари томонидан 
бошқарилади. Уларга пасторлар, инжилчилар, поплар ҳамда дьяконлар 
ёрдам берадилар. (Черковда диний билим юрти мавжуд эмас.) Черков 
ходимлари ўз вазифаларини бепул ва ўзларининг асосий касбларидан 
ташқари бажарадилар.